Een homp boter, zout, citroen, kruiden, honing en garnituur naar keuze. Ziedaar het “boterbord”, een recept dat vorige week op Tiktok 8 miljoen keer werd bekeken. In februari vorig jaar merkte Colruyt plots 50 procent meerverkoop van fetakaas. De hype die aan de basis lag: een recept met een volledige blok feta, wat olijfolie en een handvol kerstomaatjes.

De Hoge Gezondheidsraad (HGR) ziet de populariteit van “food influencers” en hun ongezonde recepten met lede ogen aan. “Ongeveer een op de vier kleuters, een op de zes kinderen en een op de negen pubers in België kampen met overgewicht. Eén derde van hun dagelijkse energie-inname halen ze uit ultrabewerkte voedingsmiddelen. Niet zo verwonderlijk als je ziet hoe vaak kinderen het doelwit zijn van gerichte marketingcampagnes voor ongezonde voeding en drank.”

In een nieuw advies over ongezonde voeding en de impact op kinderen vraagt de HGR om hen “op zijn minst te dwingen” hashtags te gebruiken die duidelijk maken dat ze geen voedingsexperts zijn.

Ook kookprogramma’s krijgen een veeg uit de pan. De recepten op bijvoorbeeld Masterchef junior voldeden niet aan de normen voor gezonde voeding. De HGR beveelt aan dat er duidelijke richtlijnen komen en viseert ook tv-kok Jeroen Meus: vooral “de publieke omroep, die een dienende functie voor het publiek heeft en goede voorbeelden moet tonen”, moet volgens de HGR toezeggingen doen rond de voedingswaarde van gerechten waarvoor reclame wordt gemaakt.

Verbod op alle marketing

De HGR adviseert dat tv-reclame voor ongezonde voeding zich niet langer tot kinderen mag richten. Ze pleit zelfs voor een totaalverbod tussen 6 en 23 uur en vraagt ook aandacht voor advertenties in spelletjes op smartphone en tablet. Zelfs sportsponsoring en product placement moeten aan banden.

En dan hebben we het alleen nog maar over de schermpjes gehad. Omdat kinderen nog vatbaarder zijn voor reclame dan volwassenen, vraagt de HGR “een verbod op het gebruik van marketingtechnieken die kinderen aanspreken”. Ze verwijst naar het gebruik van “cartoonfiguren en bekende personages” op koekverpakkingen en ultrabewerkte vleeswaren. Voor de goede verstaander: Samsonworst en Plopkoeken zijn een doorn in het oog.

In het nieuwe advies maakt de HGR brandhout van het hele beleid rond ongezonde voeding in België. Ingrijpen, op alle niveaus, om kinderen te beschermen tegen marketing voor ongezonde voeding: dat is het advies. “In België is de wetgeving ter zake zeer beperkt en is er vooral sprake van zelfregulering door de voedingsindustrie. Dat is ontoereikend.”

“Het is ondertussen meer dan 12 jaar geleden dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) overheden opriep om marketing van ongezonde voeding aan kinderen te reguleren. Sindsdien is er in België nog niet veel gebeurd”, zegt de Hoge Gezondheidsraad streng.

Andere landen doen het al. In Spanje is reclame voor ongezonde voeding sinds dit jaar verboden, in Noorwegen al sinds 1992. In het Verenigd Koninkrijk komt er vanaf 2023 een verbod op tv-reclame voor zoetigheden en vettigheden tot 21 uur, in hoofdstad Londen zijn advertenties in metro- en bushaltes verboden. In Nederland verdwenen de K3-koeken en de Spongebobhagelslag in 2019 uit de rekken.