Hoeveelheid zwerfafval daalt onvoldoende: invoering statiegeld op blik en petflessen “onafwendbaar” volgens Demir

Vlaanderen legde de sector in 2018 een duidelijke doelstelling op. Tegen eind 2023 moest de hoeveelheid zwerfvuil met 20 procent worden teruggedrongen ten opzichte van 2015. Bij het begin van de legislatuur besliste minister Demir die deadline met een jaar aan te scherpen.

Volgens de meest recente zwerfvuilcijfers van OVAM slaagt de sector er evenwel niet in die doelstelling te halen. Ten opzichte van 2015 is er sprake van een daling met amper 11 procent. De hoeveelheid sluikstort nam in 2021 voor het eerste af tegenover de vorige meetperiode in 2019, maar in vergelijking met 2015 ligt het cijfers nog wel 27 procent hoger. Uitgedrukt per Vlaming daalt het zwerfvuil van 3,44 kg in 2019 naar 2,73 kg in 2021. Sluikstorten dalen van 4,48 kg naar 4,30 kg per inwoner.

“Volgens de meest recente zwerfvuilcijfers wordt de doelstelling amper voor de helft gehaald, ondanks dat de coronacrisis begin 2021 nog zeer sterk aanwezig was en het dus relatief eenvoudiger zou moeten zijn om de doelstelling te halen. Evenementen begonnen pas opnieuw in het najaar en het hoger onderwijs gebeurde in het voorjaar nog grotendeels op afstand”, reageert minister Demir.

Het is voor Demir nu onafwendbaar dat er statiegeld komt. “Statiegeld kan één van de antwoorden zijn op het zwerfvuilprobleem dat zich vandaag stelt”, luidt het.

Al zal dat niet voor morgen zijn. Er staat overleg gepland met verschillende betrokkenen en de andere gewesten, die zelf onderzoeken rond zwerfvuil afronden. Nadien moet de Vlaamse regering de knoop doorhakken en kan het regelgevende werk van start gaan. Van coalitiepartner CD&V is geweten dat de partij statiegeld genegen is. Het is uitkijken naar de houding van Open Vld, de andere regeringspartij.

Groen dringt bij de minister aan op een snelle invoering van het statiegeld. “De snelste manier om statiegeld in te voeren, is de succesformules uit het buitenland kopiëren. Daarmee hoeft de minister maar copy paste te doen en hoeft ze niet te wachten tot 2025", zegt Groen-parlementslid Mieke Schauvliege. “Het is goed dat minister Demir zegt werk te willen maken van statiegeld, maar nu moet ze ook doorpakken.” Minister Demir liet in dat verband weten dat ze eind dit jaar met een voorstel naar de regering gaat.

Naast opgeruimde hoeveelheden zwerfvuil, wordt gemeten hoe proper de omgeving in Vlaanderen is. Vergeleken met 2015 blijft de Netheidsindex gelijk in 2021. Daarachter gaan echter grote verschillen schuil tussen omgevingstypes, met dalingen van de netheid voor autosnelwegparkings en afvalverzamelpunten en stijgingen voor centrumstraten. De doelstelling om op de drie minst nette omgevingstypes vooruitgang te boeken, werd ook niet gehaald. Voor de snelwegparkings was er zelfs een verslechtering.

De Statiegeldalliantie reageert verheugd op de uitspraak van Demir dat statiegeld op blikjes en petflessen “onafwendbaar” is. “Van in het begin van haar ambtstermijn heeft minister Demir de industrie gewaarschuwd. Nu trekt ze de logische conclusie uit de slechte zwerfvuilcijfers en gaat ze over tot actie. Nadat het bedrijfsleven jaren de tijd kreeg om het zwerfafval op andere manieren te laten dalen, is het nu tijd voor statiegeld, het systeem dat al jaren succesvol is in Duitsland, Nederland en tientallen andere landen”, zegt ze.

Statiegeld leidt heel snel tot positief resultaat volgens de Statiegeldalliantie. “In Vlaanderen bestaat meer dan een derde van het volume zwerfvuil uit plastic flessen en blikjes. Statiegeld kan het aantal flessen en blikjes in het zwerfvuil met 70 tot 90 procent verminderen. Een jaar na de invoering van statiegeld op flesjes in Nederland ligt er 76 procent minder in de natuur", aldus de beweging.

214 Vlaamse en 129 Waalse gemeenten zijn partner van de Statiegeldalliantie. Samen met organisaties van boeren en consumenten, bedrijven en zelfs banken vraagt de alliantie sinds 2017 dat de gewestregeringen snel statiegeld invoeren op drankverpakkingen.