Schakelen Rusland en Oekraïne een versnelling hoger? ‘Zo’n belangrijke brug val je niet zomaar aan’

Wat waren de belangrijkste ontwikkelingen?

Maandag begon Rusland met aanvallen op burgerdoelen in heel Oekraïne, zoals energiecentrales. Een van de Russische aanvallen omvatte een droneaanval op de regio Kiev en beschietingen van woongebouwen in de zuidelijke stad Mykolaiv. Waar Poetin hoopte de wil van de Oekraïners te breken, is het volk alleen maar vastberadener geworden de strijd voort te zetten, zegt Kris Quanten, professor militaire geschiedenis (Koninklijke Militaire School). De Oekraïense president Volodymyr Zelensky herhaalde zijn pleidooi voor meer luchtverdedigingscapaciteiten en zei dat Kiev slechts ongeveer 10 procent heeft van wat nodig is om de aanvallen vanuit Moskou te bestrijden. Hij riep donderdag met name westerse landen als de VS en Frankrijk op om hun militaire hulp aan het land op te voeren. Het Oekraïense leger bevrijdde deze week meerdere dorpen in de provincie Loehansk, een provincie die in handen van Rusland was. Oekraïne blijft in het zuiden van het land druk uitoefenen op militairen die vastzitten achter de rivier Dnjepr.

Komt er een derde front vanuit Oekraïne?

Oekraïne startte eind augustus een tegenoffensief in het zuiden bij Cherson, en begin september in het noorden rondom Charkiv. Over een mogelijk derde tegenoffensief vanuit Oekraïne heerst nog veel onduidelijkheid. “Op het moment dat ik hoorde over de aanval op de Krimbrug afgelopen zaterdag, was mijn reactie: Oekraïners plannen een volgend offensief, normaal gezien val je zo’n belangrijke brug niet zomaar aan.” Als er een tegenoffensief zou komen, voorspelt Quanten dat het plaatsvindt in Zaporizja. Een strategische keuze, want dat zal het Russisch geannexeerde gebied in tweeën splijten. De bevoorrading voor de Russen wordt momenteel in het noorden bemoeilijkt door het tegenoffensief van Oekraïne, en door de aanval op de Krimbrug was die ook tijdelijk doorbroken.

Hoe zit het momenteel met de wapensteun aan Oekraïne?

Het zijn de VS en het VK die op dit moment cruciale wapensteun geven aan Oekraïne. Turkije levert drones aan het land. Het Kiel Institute houdt de wapenbevoorrading naar Oekraïne bij met de Ukraine Support Tracker. Het instituut meldt deze week dat de VS de afgelopen weken hun steuntoezeggingen aan Oekraïne opnieuw aanzienlijk hebben uitgebreid, maar dat Europese landen slechts enkele toezeggingen deden. Ook bereikt de door EU-landen aangekondigde steun Oekraïne langzaam. De VS leveren bijna twee keer zoveel als alle EU-landen en instellingen samen. Dat westerse landen terughoudend zijn, is omdat de Europese reserves uitgeput raken, zegt Quanten.

Hij verwacht vanuit de EU dan ook geen grote toenemende militaire steun, maar wel luchtverdedigingwapens en materieel zoals winteruitrustingen. Voor zware wapens is en blijft Oekraïne afhankelijk van de VS. Oekraïne vraagt Amerika al lange tijd om de ATACMS (Army Tactical Missile System), raketten waarmee Russische posities beschoten kunnen worden, tot 300 kilometer ver. Dat de VS terughoudend zijn met het leveren van dit materieel is terecht, zegt Quanten. Het zou gezien worden als een provocatie van het Kremlin. Quanten kan zich voorstellen dat Amerika Rusland hier wel mee gewaarschuwd heeft toen Poetin over nucleaire wapens begon.

Wat is de reactie vanuit de internationale gemeenschap?

Internationaal gaan er meer stemmen op die pleiten voor het opstarten van onderhandelingsgesprekken tussen Rusland en Oekraïne, zegt Rusland-expert Ria Laenen (KU Leuven). Woensdag beloofde de Franse president Macron meer wapens aan Oekraïne. Ook zei hij dat het gestelde doel duidelijk was: een terugkeer naar de grenzen van 1991, voor de annexatie van de Krim in 2014 en die van vier regio’s eind september. Tegelijkertijd meldde hij dat hij open blijft staan voor een gesprek met Poetin, een boodschap die in Oekraïne niet goed onthaald is.

Macron stuurt heel tegenstrijdige berichten de wereld in, zegt Laenen. In de praktijk is de door Frankrijk geleverde steun aan Oekraïne beperkt. Het is volgens haar typerend voor de houding die Frankrijk al langer aanneemt: het benadrukken van de dialoog, en dat een conflict niet met militaire middelen wordt opgelost.

Wat levert de ontmoeting tussen Poetin en de Turkse president Erdogan op?

Donderdag troffen de Russische president Poetin en de Turkse president Erdogan elkaar. Ze spraken over economische onderwerpen. Verwacht werd dat er ook over vredesonderhandelingen gepraat zou worden, omdat Turkije in het verleden al aanbood te bemiddelen tussen Rusland en Oekraïne. Turkije is een voor de hand liggende bemiddelaar, zeggen Laenen en Quanten. “Natuurlijk is de vraag in welke mate er bereidheid is tot onderhandelen vanuit Russische en Oekraïense zijde”, zegt Ria Laenen. Zelensky deed deze deur recent dicht. Begin oktober ondertekende hij een decreet dat onderhandelingen tussen Oekraïners en de Russische president Vladimir Poetin formeel onmogelijk maakt.