Mentale problemen, strubbelingen op haar kabinet en de partij die ingreep: het verhaal achter de "rustperiode" van Vooruit-minister Kitir

"Mijn job heeft veel van me gevraagd", zo schreef minister van Ontwikkelingssamenwerking en Grootstedelijk Beleid Meryame Kitir (Vooruit) gisteren op Facebook. "En op een bepaald moment moet je ook aan jezelf denken. Mijn mentaal welzijn komt nu even op de eerste plaats. Op advies ga ik de komende tijd wat rust nemen." Het kwam haar op een stortvloed aan steunbetuigingen te staan. 

Maar het magazine Knack was er gisteren al snel bij om ook een blik achter de schermen van de beslissing van Kitir te bieden. "Ze laat een kabinet in chaos achter", klinkt het daar. En haar partij heeft uiteindelijk aan de noodrem getrokken.

Verschillende bronnen bevestigen dat beeld ook aan onze redactie, met hier en daar wat nuances. De strubbelingen en aanvaringen op haar kabinet waren er bijvoorbeeld wel degelijk, horen we. Zeker de laatste maanden ging het ronduit moeilijk. "Ze was moe", "ze voelde zich niet goed in haar vel", "ze heeft dat uitgewerkt op haar omgeving", "ze botste mentaal op haar grenzen en dat uitte zich in hoe ze met haar medewerkers omging": het zijn maar enkele frases die we in die context hoorden vallen.

Verschillende kabinetsmedewerkers zijn de voorbije maanden vertrokken, onder wie ook enkele die dicht bij haar stonden. Dat hoort ook politicoloog Carl Devos: "Het wordt in de Wetstraat wel eens gezien als een indicatie van slecht functioneren als iemand veel woordvoerders verslijt", zegt hij in "De ochtend" op Radio 1. "Dan is er iets aan de hand. Dat was bij Kitir zo. Er waren al een hele tijd geruchten over spanningen op het kabinet."

En dus moest voorzitter Conner Rousseau ingrijpen. Er zou een ontmoeting hebben plaatsgevonden, waarin haar werd gevraagd of het niet beter zou zijn dat ze een mentale rustpauze inlast. We schrijven "gevraagd", maar volgens onze informatie was er ook niet bijster veel onderhandelingsmarge. De rest is geschiedenis.

Vandenbroucke neemt nu haar bevoegdheden tijdelijk in handen. Om de zorgen van het kabinetspersoneel te kanaliseren heeft de partij intussen een psycholoog ingeschakeld. Daarnaast gebeurt er een bevraging op de werkvloer, een soort "scan" rond welzijn op het kabinet.

Wat er aan de basis ligt van die mentale moeilijkheden van Kitir? Voer voor speculatie. Maar als we onze bronnen samenvatten, lijkt het een ongezonde combinatie te zijn van de grote druk op haar schouders en de onzekerheid die ze uitstraalt. 

Enerzijds vormt Kitir, naast voorzitter Conner Rousseau en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke, een van de drie gezichten die de partij volop wil uitspelen. Maar tegelijk komt zij van die drie het minst prominent uit de verf. En dat leek haar, aldus sommige bronnen, ook te frustreren. 

"Algemeen hoorde je binnen Vooruit soms wat mensen die ontevreden waren over het functioneren van Kitir, omdat zij noch op vlak van Ontwikkelingssamenwerking, noch op vlak van Grootstedelijk Beleid - waar ze dingen kan doen rond armoede of sociale economie, toch thema's waar Vooruit op kan inzetten - echt in beeld kwam", analyseert Devos. "Dat ze dus politiek weinig rendeerde, zeker in vergelijking met bijvoorbeeld Frank Vandenbroucke."

Andere bronnen wijzen op haar "grote onzekerheid" die zich op haar kabinet uitte in "niet goed lijken te weten wat ze wil": "Vandaag was het dit en morgen weer iets anders". Daar komt nog eens bovenop dat ze ook leek te lijden onder de voortdurende bashing van extreemrechtse internettrollen over "het geld dat ze uitdeelt in andere landen". "Dat kan ze niet van zich afzetten", hoorden we.

Met al het voorgaande in het achterhoofd, ontspint zich nu een tweede discussie, met name of hier de verklaring "mentaal welzijn" niet onterecht wordt ingeroepen. "Mensen vragen zich dan nu af of dit niet gewoon een machtspolitieke verwijdering is van een minister door de voorzitter, waarbij men dan de mentale zorg als een excuus gebruikt", legt Devos uit. "Het is een goed en belangrijk signaal naar de samenleving als een politicus omwille van mentale rust even een stap opzij durft te zetten. Maar als nu zou blijken dat daar iets anders achter zit, is dat twee stappen achteruit. Dat maakt dat dit nog een gevoeligere kwestie is dan het al is." 

Devos benadrukt voor alle duidelijkheid dat we helemaal niet weten of het mentale hier louter als excuus wordt opgevoerd. "Dus moeten wij dat respecteren en ervan uitgaan dat dat oprecht is." Kitir nu liquideren zou ook een geweldig onhandige en dus onwaarschijnlijke politieke zet zijn van Rousseau. Vooruit ziet Kitir, ook vandaag nog, als een kopstuk met een enorme uitstraling: haar arbeiders- en vakbondsverleden en haar roots spelen mee, en gewoon het feit dat ze al jaren een absolute sterkhouder is in Limburg. Haar bewust wegpromoveren zou Vooruit in die provincie in een diepe crisis storten.

Maar de suggestie alleen al doet Vlaams Belang nu het ontslag eisen van Kitir. "Het is totaal onaanvaardbaar dat een mentale ziekte valselijk wordt voorgewend om die onbekwaamheid te maskeren. Vooruit hoeft nooit meer iets te zeggen over geestelijke gezondheid", klinkt het daar. 

Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken herhaalde die stelling vanmiddag in de Kamer, maar kreeg daarop prompt een woedende Valerie Van Peel van N-VA over zich heen. "Ik ben een stem die moeilijk van socialisme verdacht kan worden, maar dit is degoutant", riep ze hem toe. "Je spreekt niet op die manier over iemand die al op de grond ligt, sorry. Als je iets weet over mentaal welzijn, weet je ook hoe complex dat is. Er zullen wel dingen waar zijn van wat er wordt geschreven, maar het leven is niet zo zwart-wit als wat jullie ervan maken. Je stampt niet op iemand die al op de grond ligt. Dit is schandalig."

Ook premier De Croo gaf Van Grieken een veeg uit de pan: "De manier waarop u hier allerlei beweringen staat te maken over het persoonlijke leven van iemand die zich niet kan verdedigen, enkel op basis van wat er in de kranten staat: ik vind dat stuitend en ik hoop dat iedereen daar afstand van kan nemen."

Vooruit-voorzitter Conner Rousseau wil voorlopig niet reageren.