Liz Truss stapt na 45 dagen op als Brits premier: maakt Boris Johnson kans om haar op te volgen?

Truss kondigde na haar recente aantreden een dik pakket omstreden belastingmaatregelen aan om de economie te stimuleren. Dat zorgde voor zulke grote onrust op de financiële markten dat ze zich al snel genoodzaakt zag haar plannen in te trekken en haar vertrouweling Kwasi Kwarteng te ontslaan als minister van Financiën.

Kwartengs opvolger Jeremy Hunt kondigde maandag aan bijna alle belastingverlagingen van zijn voorganger terug te draaien. Door de paniek die eind september op de valuta- en obligatiemarkten ontstond, zag de centrale bank van het Verenigd Koninkrijk zich zelfs gedwongen in te grijpen. De Bank of England kondigde aan weer obligaties op te kopen om een gedeeltelijke instorting van pensioenfondsen te voorkomen.

Dinsdag bood Truss bij de BBC nog haar excuses aan voor de “gemaakte vergissingen”. Ze verzekerde toen dat ze premier wou blijven en de Conservatieven wou leiden bij de volgende verkiezingen. Gisteren stapte dan minister van Binnenlandse Zaken Suella Braverman op. Het was al de tweede minister van de Britse regering die binnen een week ontslagen werd of opstapte, een belangrijk teken aan de wand dat het er niet goed uitziet voor de premier. Nu stapt Truss dus ook zelf op, haar positie werd gewoonweg onhoudbaar.

Truss was amper zes weken premier. “Ik werd premier op een moment van grote economische en internationale instabiliteit”, zei ze in haar korte toespraak. “Families en bedrijven waren bezorgd over hoe ze hun rekeningen zouden betalen. Ik werd verkozen met een mandaat om dat te veranderen (...) Gezien de situatie kan ik niet doen waarvoor ik verkozen ben.”

Truss treedt meteen af als partijleider van de Conservatieve Partij en blijft premier van het Verenigd Koninkrijk tot een opvolger is gekozen, zo maakte ze donderdagmiddag bekend in haar toespraak. Binnen de volgende week wordt er een nieuwe premier gekozen binnen de Conservatieve partij, liet ze nog verstaan. Koning Charles is al op de hoogte gebracht, zei ze ook.

Twee dagen voor haar dood ontving Queen Elizabeth Liz Truss nog op haar buitenverblijf in het Schotse Balmoral, om haar tot nieuwe premier te benoemen. Truss zal zich nu tot de nieuwe koning Charles III moeten wenden om formeel haar ontslag aan te bieden, net voor hij haar opvolger, eveneens in persoon, zal vragen een regering te vormen. Het benoemen van eerste ministers is een van de weinig nog overblijvende persoonlijke prerogatieven van het Britse staatshoofd.

Uiterlijk op vrijdag 28 oktober zal de Conservatieve partij een nieuwe premier hebben aangeduid, zo laat Graham Brady, een leider van de Tories, verstaan. “Het zal mogelijk zijn een peiling te houden en uiterlijk op 28 oktober een verkiezing af te ronden”, zei Brady tegenover journalisten.

Truss sprak eerder op de dag in haar ambtswoning met belangrijke figuren binnen de Conservatieve Partij over de toenemende druk binnen haar eigen partij om op te stappen. Hoe de interne verkiezing rond haar opvolger georganiseerd wordt, en wie de kandidaten zijn om Truss op te volgen, is nog niet duidelijk. Na het vertrek van Truss’ voorganger Boris Johnson deden de Tories er enkele maanden over om een nieuwe leider in het zadel te hijsen. Nu moet het dus veel sneller gaan. Minister van Financiën Jeremy Hunt is alvast geen kandidaat, liet hij al weten. Ex-minister Rishi Sunak, die deze zomer nog de duimen moest leggen tegen Truss, zou wél kandidaat zijn, net als voormalig minister van Defensie Penny Mordaunt en Suella Braverman.

Ex-premier Boris Johnson zal naar verwachting kandideren voor het partijleiderschap van de Conservatieve Partij en dus voor premier, melden de kranten ‘The Daily Telegraph’ en ‘The Times’ op basis van niet nader genoemde ingewijden. Johnson trad na een reeks schandalen deze zomer af als Britse premier en is momenteel op vakantie in het Caribisch gebied. Hij volgt daar naar eigen zeggen de opiniepeilingen onder partijleden met belangstelling en gelooft dat een kandidatuur “een zaak van nationaal belang” is.

Volgens de openbare omroep ‘BBC’ ontkennen bondgenoten van Johnson de berichten van een kandidatuur van Johnson niet. ‘Sky News’ meldde zelfs onomwonden dat zijn toenmalige minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel zo een gooi zal steunen. De kwaliteitskrant ‘The Times’ ziet in Johnson een kansrijke kandidaat.

Labour-leider Keir Starmer roept op tot parlementsverkiezingen. “De Britse bevolking verdient zoveel beter dan deze draaideur van chaos (..) elke crisis wordt gemaakt in Downing Street, en betaald door het Britse volk.” Ook de leider van de Liberal Democrats Ed Davey wil parlementsverkiezingen. “Boris Johnson heeft gefaald en Liz Truss heeft onze economie vernietigd. De Conservatieven hebben keer op keer getoond dat ze niet geschikt zijn om het land te leiden.”

Ook de Schotse premier Nicola Sturgeon roept op tot nieuwe verkiezingen in het Verenigd Koninkrijk. “Nieuwe verkiezingen zijn nu een democratische noodzaak”, aldus de Schotse, die leider is van de Schotse Nationale Partij (SNP), op Twitter. “Er zijn geen woorden om deze puinhoop adequaat te beschrijven. De realiteit is dat gewone burgers hiervoor de prijs moeten betalen. De belangen van de Conservatieve Tory-partij, die binnen een week een opvolger voor Truss wil vinden, zouden nu geen rol mogen spelen”, besloot ze.

Het Britse pond heeft meteen aan waarde gewonnen nadat duidelijk werd dat Liz Truss opstapt als premier van het Verenigd Koninkrijk. Staatsobligaties van het land stegen ook. Het pond won donderdagmiddag ongeveer 0,5 procent aan waarde ten opzichte van de dollar. De rentes op Britse schuldpapieren, ook wel gilts genoemd, daalden na de bekendmaking van Truss’ aftreden. Als de waarde van obligaties stijgt, dalen de rentes.

Herbekijk ook: “Zelfs Charles geloofde niet meer in Truss als premier”