Liz Truss laat Verenigd Koninkrijk in chaos achter: hoe is het zover kunnen komen en hoe moet het verder?

"Het was al lang duidelijk dat Liz Truss haar premierschap geen lang leven zou beschoren zijn", zegt VRT-journalist Ivan Ollevier in "Het journaal". "Al bij de eerste grote beleidsbeslissing, die zogenaamde mini-begroting, liep het fout." Ze kreeg meteen tegenwind uit eigen politieke hoek en bovenal van de financiële markten. Daarna maakte ze een bocht van 180 graden en kwam het niet meer goed.

"Het was een kwestie van tijd", zegt ook professor Lieven Buysse (KU Leuven) in "Terzake". Professor Marc De Vos (Itinera/UGent) noemt het dan weer "zeer pijnlijk" voor zo’n belangrijk land tijdens een oorlog en energiecrisis. En met een recessie die op de loer ligt. "Voor mij zijn dit de naweeën van de Brexit, sindsdien is de Conservatieve partij zichzelf niet meer", zegt De Vos. "Het was ooit de partij die garant stond voor kwaliteit en zakelijkheid. Het is nu een oefening in politieke hallucinatie geworden."

Boris Johnson hing volgens De Vos aaneen met leugens en valse waarheden. "Truss kwam binnen als een soort reïncarnatie van Margaret Thatcher voor een heel andere tijd", gaat hij voort. "Thatcher is al eens gepasseerd. De staatsmonopolies zijn geprivatiseerd. De belastingvoeten zijn gedaald. Als je dat opnieuw doet, wat is dan het effect? Er was een grote motie van wantrouwen van de financiële markten."

Groot-Brittanniëkenner Harry De Paepe gaat zelfs zover om ze een "would-be-Thatcher" te noemen in "De afspraak". "Ze was een Instagrampremier", zegt hij scherp. "Ze poseerde alsof ze Thatcher was, maar dat was ze niet. Ze is al heel haar politieke carrière een poseur."

Er komen opnieuw leiderschapsverkiezingen, amper anderhalve maand na de vorige. "Die organiseren had maandenlang geduurd, de nieuwe zouden in een week moeten geklaard zijn", zegt Ollevier. Wie zich kandidaat wil stellen, moet tegen maandag al kunnen aantonen dat er 100 parlementsleden je steunen. "Je moet dus al bijna een derde van het parlement achter je hebben", zegt Buysse. "Ik denk dat men daarmee hoopt op slechts een of twee kandidaten."

Het enige alternatief voor nieuwe leiderschapsverkiezingen binnen de Conservatieven zijn nieuwe algemene verkiezingen. Iets waar de oppositie op aanstuurt. "Vanuit een democratisch standpunt volg ik dat, maar dat is niet realistisch", zegt Buysse daarover. "Als de Conservatieve partij op dit moment zou toegeven op algemene verkiezingen, wordt die gedecimeerd. Dat gaan ze zichzelf niet aandoen."

Hetzelfde zegt ook Ollevier, die het "een ware slachtpartij voor de Conservatieven" noemt. "De Conservatieve partij is verdeeld, maar niet suïcidaal", zegt De Vos. "Ik hoop vooral in het belang van het land, van Europa en het Westen dat er ernstige mensen aan het stuur komen. En dat de partij zichzelf herontdekt."

Volgens De Paepe beseffen de Conservatieven dat ze hoe dan ook in de oppositie belanden na de volgende verkiezingen over enkele jaren. "We gaan nu iemand krijgen die de schade moet beperken", zegt hij in "De afspraak". "Ze hebben nog de tijd om die schade te beperken, maar niet om de curve te keren." Hetzelfde verwacht Buysse: "Ze gaan de komende twee jaar proberen te bewijzen dat ze het wel degelijk kunnen."

Er gaan natuurlijk ook al namen de ronde van mogelijke opvolgers van Truss. "De naam die op ieders lippen brandt, is die van Rishi Sunak, de man die de mede-finalist was van Liz Truss bij de leiderschapsverkiezing van enkele weken geleden", zegt Ollevier. "Hij is de man die ook waarschuwde dat het belastingbeleid van Truss zou uitdraaien op een ramp."

"Een tweede naam die genoemd wordt is Penny Mordaunt, de vrouw die deze week insprong in het Lagerhuis voor Liz Truss en daarbij hoge ogen gooide", gaat Ollevier voort. "De derde naam is die van Jeremy Hunt. Hij is de minister van Financiën die benoemd werd door Liz Truss in de hoop dat hij de financiële puinhoop zou kunnen opruimen."

Ook de naam van Boris Johnson circuleert, maar de meningen daarover zijn nog steeds verdeeld. "Als de Conservatieven enige vorm van zelfbehoud hebben, gaan ze dat niet doen", zegt De Vos daarover. "We hebben gezien hoe hij heeft geregeerd, hij kan geen crisissen beheren", zegt Buysse. "Ik durf niets uit te sluiten, maar de kans lijkt niet zo groot voor Boris Johnson", zegt ook De Paepe.

Een wit konijn behoort zeker ook tot de mogelijkheden. "Men zal op zoek gaan naar een gematigd figuur, wellicht een grijze figuur die ook de gave van het woord heeft", zegt Buysse. "Defensieminister Ben Wallace wordt bijvoorbeeld genoemd. Hij werd eerder al gevraagd, maar heeft toen geweigerd. Je hebt iemand nodig die moeilijke beslissingen durft nemen en die verdedigt."