"Dynamische prijscorridor" en vrijwillige groepsaankopen: Europese leiders hebben deal over aanpak gasprijzen

De Europese leiders vragen aan hun ministers van Energie en aan de Commissie om dringend een tijdelijke, dynamische prijscorridor voor de handel in aardgas in te voeren. Dat is niet helemaal hetzelfde als het prijsplafond waar ons land voor pleitte. Het gaat eerder om een soort bandbreedte waarbinnen de prijs kan evolueren.

Er zijn wel voorwaarden aan verbonden. Zo benadrukken de Europese leiders in hun akkoord dat die prijscorridor de bevoorradingszekerheid niet in gevaar mag brengen en niet tot meer gasverbruik mag leiden. Die laatste toevoegingen waren belangrijk om Nederland, maar vooral ook Duitsland aan boord te houden.

Belgisch premier Alexander De Croo is tevreden met het akkoord, dat een duidelijke richting aangeeft voor het verder concretiseren van de voorstellen. "Ik heb dit intussen al kunnen bespreken met onze minister van Energie (Tinne Van der Straeten, red.), en ook zij zegt: 'Hier kunnen we mee aan de slag, dit geeft de duidelijkheid die we tot nog toe niet hadden'."

De hele avond en nacht klonk het bij insiders dat Duitsland tijdens het overleg geïsoleerd stond. Berlijn wilde niet weten van een ondoordacht gasprijsplafond, precies omdat lage Europese prijzen ertoe zouden kunnen leiden dat leveranciers andere afzetmarkten zouden zoeken. Uiteindelijk bleek de Duitse bondskanselier Olaf Scholz niet onverzettelijk, maar moest er serieus geschaafd worden aan de conclusies om hem de tekst te laten goedkeuren.

De voorstellen die de Commissie dinsdag op tafel legde, worden in grote mate hernomen. België en de veertien andere lidstaten die al lange tijd voor een algemeen prijsplafond voor gas ijveren, zijn tevreden met het vooruitzicht van een tijdelijke, dynamische corridor, in afwachting van een nieuwe referentie-index voor lng. Precies om de andere landen te overtuigen, wordt uitdrukkelijk verwezen naar de waarborgen die ook de Commissie al had opgelijst, zoals het garanderen van de bevoorradingszekerheid.

Verder wordt ook nog eens benadrukt dat de groepsaankopen voor gas op vrijwillige basis zullen gebeuren, behalve voor de 15 procent waarvan de Commissie al had voorgesteld dat die verplicht zou zijn. Van het zogenaamde 'Iberische model' - Spanje en Portugal zetten een plafond op de prijs van gas dat voor de productie van elektriciteit gebruikt wordt - wordt een kosten-batenanalyse gemaakt vooraleer die piste eventueel verder wordt uitgewerkt. Volgens de Franse president Emmanuel Macron kan een beroep gedaan worden op dat model in het geval de gasprijzen - en bijgevolg ook de elektriciteitsprijzen - door de andere maatregelen niet voldoende zouden dalen.

"De formulering werd hier en daar aangepast en de ontwerptekst omgegooid om Scholz politiek comfort te bieden", zegt een bron. Dit politieke akkoord van de Europese leiders moet nu tot concrete beslissingen leiden op de ministerraad Energie. Om Scholz ervan te overtuigen dat zijn land daar niet weggestemd wordt, is ook afgesproken dat Berlijn, in het geval dat zo'n politieke blamage dreigt, aan de alarmbel kan trekken en om de bijeenkomst van een nieuwe Europese top kan vragen. Op een top wordt namelijk beslissingen genomen in consensus .

Tot slot maken de leiders ook een opening, al is het in besmuikte termen, om het transitieplan REPowerEU van extra geld te voorzien én om via een systeem van vrijwillige garanties van lidstaten andere EU-landen extra financiering te bieden bij crisishulp. Dat laatste kwam er op aandringen van de afscheidnemende Italiaanse premier Mario Draghi, al is het nog maar de vraag of de Nederlandse premier Mark Rutte in die piste zal willen meegaan. Hij is traditioneel erg weigerachtig in het bieden van financiële garanties voor Europese fondsen.

Professor Europese politiek aan de UGent Hendrik Vos ziet een akkoord "zoals we er in Europa zo vaak één zien": "We zijn een beetje vooruit gegaan, verschillende landen hebben toegegeven, maar er zijn nog gesprekken, onderhandelingen en debatten nodig om alles op punt te krijgen", zegt hij in "De ochtend" op Radio 1. "Wel staat voor het eerst duidelijk in een conclusie dat er een vorm van plafond komt. Hoe dat precies technisch moet worden uitgewerkt, daarin hebben de energieministers een belangrijke rol te spelen. Door over de details te beslissen, kunnen ze het dossier nog een bepaalde wending geven."

Ook de beslissing om na de winter Europese groepsaankopen voor gas te doen, is volgens Vos niet te onderschatten. "Momenteel hebben lidstaten de neiging om tegen elkaar op te bieden, wat de prijzen nog meer verhoogt. Door in verspreide orde met Amerika of Qatar te onderhandelen, kunnen ze ons tegen elkaar uitspelen. Dit is dus een belangrijk verworven principe."

De stugge houding van Duitsland heeft volgens Vos wel voor wat wrevel bij de Europese leiders gezorgd. "Ze hebben nog steun van Nederland, en in een zekere zin van Denemarken, maar Duitsland heeft zich ver gewaagd en geïsoleerd van andere landen. Het heeft zich niet echt bereid getoond om een compromis te zoeken met Frankrijk (waarmee ze normaal gezien vaak al op voorhand overleggen, red.), en dat heeft ergernis opgewekt. Ze hebben zich nu gedefinieerd als een land waarin het nationale belang voorop staat."

Premier De Croo heeft naar eigen zeggen gezien hoe Frankrijk en Duitsland hun onenigheid hebben kunnen overstijgen. "Ze zijn stap voor stap op dezelfde lijn komen te staan. Als zij in dezelfde richting trekken, is dat goed voor Europa en dus ook voor België", zegt hij in "De ochtend" op Radio 1.

Volgens De Croo stralen de conclusies een sfeer van "politiek vertrouwen" tussen de lidstaten uit. "Het beslissende moment was toen ik en ook een aantal anderen vroegen: 'Is het de bedoeling dit (de prijscorridor, red.) te doen werken? Of weten we al op voorhand dat het niets zal zijn?' En toen is het antwoord gekomen van de landen met bezwaren dat als ze het niet zouden willen, ze het al zouden getorpedeerd hebben. In die zin hadden we een goede oefening in naar elkaar luisteren en in elkaar vertrouwen geven."

Al geeft De Croo toe dat hij blij zal zijn als de energieministers daadwerkelijk een concreet mechanisme uitwerken. "Ik zal het pas geloven als het er effectief is, en zal pas tevreden zijn als de facturen naar beneden gaan. Iets wat in mijn ogen de komende weken moet lukken. Let wel: we mogen niet onderschatten wat we van onze energieministers en de Europese Commissie vragen. Dit is onbekend terrein, iets wat technisch absoluut niet evident is."

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zegt dat de top de strategische richting aan het energiedebat heeft opgeleverd die ze had gewild. Dinsdag bespreken de energieministers het Commissiepakket voor het eerst, op basis van de richtsnoeren van de leiders. "Tot nu was de redenering altijd om de energiemarkten zo vrij mogelijk te houden, nu komt er een vrij grote interventie", analyseert De Croo. "We sturen de Raad en de Commissie hier in de richting van onontgonnen terrein. We gaan ingrijpen in een terrein waar we als Europese politieke wereld geen ervaring hebben."