Professor Hendrik Vos over het Europees gasplafond: ‘Je kan niet met Europa blijven sollen’

Wat is er nu precies afgesproken?

“De Europese landen zullen een groepsaankoop beginnen na de winter, om de voorraden weer aan te vullen als ze leeg zullen zijn. Dat mechanisme moet vermijden dat landen tegen elkaar opbieden.

Een tweede punt is een dynamisch gasplafond. Dat is principieel aanvaard, ook door de Duitsers, maar technisch moet dat nog worden uitgewerkt door de ministers van Energie van de lidstaten. Die komen dinsdag samen.

Dat gasplafond is per definitie iets tijdelijks. Het hele Europese beleid was er lange tijd op gericht om de markt zijn werk te laten doen. De overheid moest zich terugtrekken en terugtrekken en terugtrekken. Nu ineens is dat bijna een bocht van 180 graden. De overheid gaat nu bepalen wat de maximumprijs is. Dat is heel interventionistisch. Maar het feit dat het zal uitgewerkt worden, is een principiële horde die genomen is. Dit is een teken aan de leveranciers: ‘Je kan niet met Europa blijven sollen. Er komt een limiet aan wat je voor gas kan vragen’.”

Hoe moeten we zo’n dynamisch prijsplafond zien?

“Als men bijvoorbeeld in Azië plots veel meer wil betalen voor gas, dan zullen wij ook meer moeten betalen: dan stijgt het plafond. Moet Azië plots veel mínder betalen? Dan zal het plafond dalen. Je kan nu wel een vaste prijs afspreken, maar als er schaarste is, en de rest van de wereld wil meer betalen, dan kom je in de problemen.”

“Dus ze gaan dat plafond leggen op een niveau boven de wereldmarktprijs, maar niet eindeloos veel hoger. We zijn bereid om meer te betalen dan de rest van de wereld, maar ook niet eindeloos meer. Dat dynamisch principe is er gekomen op aandringen van Duitsland, dat erop bleef hameren dat de bevoorradingszekerheid er moet zijn.”

Is dit dan een goed akkoord?

“Het is toch een doorbraak, het is een duidelijk engagement om collectief te onderhandelen met de energieleveranciers. Dat is iets wat volgens mij in de toekomst zal blijven: de Europese landen zullen niet meer in gespreide slagorde verschijnen.

Nu, dit blijft Europa: je zou drastischer en sneller kunnen ingrijpen. Maar je zit daar met zoveel landen aan tafel die allemaal andere belangen hebben. Het is typisch Europees om naar vrij ingewikkelde compromissen te gaan. Maar uiteindelijk zie je wel dat het kantelt naar: we gaan het niet meer laten gebeuren dat het uit de hand loopt. En natuurlijk moet het nog verder ingevuld worden: wanneer het ingaat, op welk niveau dat plafond precies gezet wordt, hoe flexibel dat zal zijn enzovoort. Dat zullen nog wel complexe onderhandelingen worden, maar het principiële kader is er.”

Er zijn ook voorwaarden aan gekoppeld. Welke?

“In de eerste plaats is er die bevoorradingszekerheid, waar vooral Duitsland heel hard op aandrong. Daarnaast is afgesproken dat dit ook niet mag leiden tot overconsumptie. Als we de prijzen kunstmatig heel laag zouden leggen, dan krijg je het risico dat mensen niet meer op hun gasverbruik letten, en niet langer besparen. Dat moet dus goed gemonitord worden, dat het geen pervers effect heeft.”

Waarom lag Duitsland lange tijd dwars?

“Duitsland heeft liever duur gas dan geen gas. Duitsland wil hoe dan ook zijn industrie draaiende houden en wil geen enkel risico nemen qua bevoorradingszekerheid. Duitsland heeft ook de diepste zakken, en kan het zich sowieso permitteren om wat voor prijs dan ook te betalen. Duitsland besefte uiteindelijk dat het iedereen kan overbieden en dus gegarandeerd altijd aan energie zal geraken.”

Zullen we dit snel voelen aan onze gasfactuur?

“De gasprijzen zijn sowieso al aan het dalen. De beurzen reageren ook al meteen op dit akkoord, door nog verder te dalen.Maar in hoeverre je onmiddellijk effect van deze maatregelen zal voelen op je eigen factuur, kan ik niet zeggen. Dit sijpelt uiteindelijk indirect door. Het zal niet meteen voor de volgende factuur zijn., maar het zal wel een effect hebben, dat zeker. Als ze er dinsdag uitraken en daar die technische details worden ingevuld.”