Langzaam gaan dieren weer in winterslaap. Moeten wij als mensen volgen?

Niet dat we het u toewensen, maar stel dat u in de nabije toekomst een hersen- of openhartoperatie zou ondergaan, overleeft u dat eigenlijk door de kennis die artsen hebben over de winterslaap bij dieren.

Dat zit zo. Dieren die in winterslaap gaan, komen voor in alle soorten en geuren, van de bosmarmot tot de beer. Maar de basis is steevast dezelfde: het laten zakken van de lichaamstemperatuur. “Zo vertragen dieren hun hersenactiviteit”, zegt Johan Verbraecken, medisch coördinator bij het slaapcentrum van het Universitaire Ziekenhuis Antwerpen. “Daardoor vertraagt hun stofwisseling en doet hun lichaam aan energiebesparing.” Heel concreet heeft hun lichaam minder zuurstof en energie nodig om te blijven functioneren.

Datzelfde principe passen artsen toe bij delicate operaties. “Dan wordt het lichaam in onderkoeling gebracht, op een temperatuur van ongeveer 19 graden Celsius”, zegt Verbraecken. “Daardoor kan bijvoorbeeld het brein langer zonder zuurstof.”

Schakelaar in de hersenen

Onze kennis over die winterslaap blijft maar groeien. Zo’n twee jaar geleden ontdekten wetenschappers dat ze een winterslaap konden initiëren bij muizen in het laboratorium. Door het injecteren van een bepaalde stof konden ze hersencellen activeren die de muizen in een winterslaap brachten.

Wat ze daar vooral uit leerden: winterslaap wordt blijkbaar aangestuurd vanuit het brein. Wat meteen de vraag deed rijzen: kan zoiets ook bij de mens? Volgens sommige wetenschappers beschikt het menselijke lichaam over de nodige hardware om een soortgelijke vorm van verdoving, gecombineerd met een lagere lichaamstemperatuur, aan te kunnen. Voor alle duidelijkheid: daar is (nog) geen uitsluitsel over.

“Ik durf daar geen sluitende uitspraken over doen, maar puur theoretisch lijkt het mij wel mogelijk”, zegt Verbraecken. “Er zijn wel wat linken tussen het bewustzijn van de mens en zijn lichaamstemperatuur. Het is goed mogelijk dat ook de mens destijds zo’n sterk ingebouwd ritme had dat door evolutie gewijzigd is. Maar het blijft gissen.”

Het doet in elk geval dromen. Stel dat wetenschappers een manier vinden om de schakelaar voor zo’n diepe slaap aan en uit te zetten, dan zijn er heel wat mogelijkheden. Een beter herstel van na zware operaties, zoals een orgaantransplantatie bijvoorbeeld. Of het overleven van een extreem lange ruimtereizen voor astronauten.

Maar het kan ook minder extreem. “Misschien vinden wetenschappers ooit een pilletje om de lichaamstemperatuur van de mens een fractie te laten dalen”, zegt Verbraecken. “Dat zou al kunnen helpen om de slaap te verbeteren of makkelijker in slaap te raken.”