Randstad heeft aan 480 mensen in de provincie Antwerpen vragen gesteld over migratie. Die mensen vormen een dwarsdoorsnede van de bevolking, al zijn mensen met een migratieachtergrond zelf wel zwaar ondervertegenwoordigd. 82% van de respondenten heeft geen buitenlandse wortels, slechts 6% komt van buiten Europa.

Uit het onderzoek blijkt dat Antwerpenaren eerder negatief naar migratie kijken. Enkele voorbeelden: zes op de tien bevraagden voelt zich minder veilig door migratie. En ruim de helft van de Antwerpenaren voelt zich door migratie niet meer thuis in eigen streek.

Al zijn er ook nuances. Een ruime meerderheid van de Antwerpenaren wil wel buitenlanders naar hier halen om tekorten op de arbeidsmarkt op te vullen. En er is ook een redelijk draagvlak voor asiel. 55% van de Antwerpenaren vindt bijvoorbeeld dat wie recht heeft op asiel, hier ook moet kunnen blijven en bescherming moet krijgen.

(Lees verder onder de afbeelding)

En zelfs 73% van de Antwerpenaren vindt dat migranten naar hier mogen komen om met hun gezin herenigd te worden. Nog eens 12% vindt eigenlijk ook dat zo’n gezinshereniging moet kunnen, maar dan wel als de gezinsleden die naar hier komen een inburgeringscursus volgen, Nederlands leren en in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien.

Cijfers genoeg dus, en ook veel sentiment. “We weten nu voor de eerste keer hoe mensen denken over aparte soorten migratie. Nu moeten we onderzoeken of dat sentiment ook strookt met de werkelijkheid”, zegt socioloog Mark Elchardus (Vrije Universiteit Brussel).

Hier zijn alvast drie stellingen uit het onderzoek die we aftoetsen bij wetenschappers en experten.

Liefst 81% van de Antwerpenaren denkt dat migratie onze economie niet vooruit heeft geholpen. 67% gelooft ook stellig dat migranten meer kosten dan ze opbrengen. Maar is dat ook zo?

De Nationale Bank heeft in 2020 een studie gedaan op basis van gegevens van 2016. De eerste generatiemigranten bleken toen ongeveer 3,6 miljard euro meer te kosten dan de doorsnee bevolking, bijvoorbeeld omdat ze toen meer kostten aan leeflonen en andere uitkeringen.

Maar dat cijfer gaat maar over één jaar, en over een beperkt aantal migranten. Asielzoekers en kinderen en kleinkinderen van eerste generatiemigranten zijn bijvoorbeeld niet in het onderzoek opgenomen. “Het probleem is dat mensen heel diverse dingen onder een ‘migrant’ kunnen verstaan”, zegt Ive Marx, arbeidsmarktspecialist en socioloog van de Universiteit Antwerpen. “Je moet bijvoorbeeld ook rekening houden met detachering. Je kan makkelijk zeggen dat bijvoorbeeld Oost-Europeanen in bijvoorbeeld de bouwsector veel werk leveren dat anders niet zou worden gedaan, omdat we er hier geen mensen voor vinden.”

Te weinig investeren in migranten

Laat ons eens kijken naar de erkende vluchtelingen, dus de mensen die hier in België asiel hebben gekregen. Hoe duur zijn zij eigenlijk voor onze economie? “Eén jaar na de erkenning tot vluchteling, is ongeveer 30% van die mensen aan het werk. De meeste andere mensen krijgen een leefloon, en kosten dus geld aan de staat”, zegt Ive Marx. “Na twee jaar is ongeveer 50% van de erkende vluchtelingen aan het werk. Maar na vijf jaar daalt dat weer naar zo’n 45%. Nog eens 15% heeft dan voldoende rechten opgebouwd voor een werkloosheidsuitkering. En nog eens 15% krijgt een leefloon. De andere 25% is inactief en krijgt niets.”

Wacht eens even. Waarom zijn vluchtelingen die hier al vijf jaar zijn, minder talrijk aan het werk dan vluchtelingen die hier maar twee jaar zijn? “Omdat België niet genoeg in die mensen investeert”, zegt Ive Marx. “Eigenlijk is het onderzoek dat Randstad hier uitbrengt, een begrafenis voor waar we als samenleving echt naartoe moeten. Want mede door dit soort onderzoeken willen politici migranten zo snel mogelijk aan het werk krijgen. Maar op lange termijn is dat niet goed voor die migranten en ook niet voor onze economie.”

“Het zit zo. Veel migranten hebben een hoger diploma, maar moeten hier de riolen komen uitkuisen omdat hun diploma niet erkend wordt, of omdat ze nog geen Nederlands kunnen”, zegt Ive Marx. “Het zou veel beter zijn om die mensen een opleiding te laten volgen, en ze na enkele jaren duurzaam aan de slag te krijgen in een job die bij hen past. Iemand met een doktersdiploma uit Syrië zal hier wellicht niet meteen als dokter aan de slag kunnen, maar we kunnen die persoon wel een opleiding verpleegkunde laten volgen. Dan is die persoon meer gemotiveerd om langer aan de slag te blijven.”

Maar Ive Marx geeft ook toe dat het geen wonderoplossing is. “Voor veel Scandinavische landen, die in tegenstelling tot België veel investeren in opleidingen voor erkende vluchtelingen, is de economische meerwaarde van die groep vluchtelingen nog steeds vrij beperkt. Maar dat wil dus niet zeggen dat dit ook zo is voor alle migranten. Veel kinderen van eerste generatiemigranten zijn bijvoorbeeld wel succesvol, terwijl andere kinderen van migranten dat dan weer niet zijn.”

65% van de Antwerpenaren vindt dat de kwaliteit van ons onderwijs door migratie achteruitgaat, zo blijkt uit het onderzoek van Randstad. Is dat ook echt zo? “Scholen die veel leerlingen hebben met een migratieachtergrond, scoren doorgaans slechter dan scholen die weinig leerlingen met een migratieachtergrond hebben”, zegt Kristof De Witte, onderwijsspecialist van KU Leuven. “Dat komt omdat leerlingen met een migratieachtergrond meer handicaps hebben, zoals een taalachterstand of ouders die hen niet goed kunnen begeleiden met bijvoorbeeld het huiswerk.”

“Maar er is niet bewezen dat autochtone leerlingen op zich minder goed onderwijs zouden krijgen, omdat er veel migranten in de klas zitten”, zegt Kristof De Witte. “Er is wel iets anders: veel ervaren leerkrachten kiezen voor een school met weinig migranten, omdat ze daar makkelijker les kunnen geven.”

“En het zal ook wel zo zijn dat leerkrachten met een diverse klas, meer aandacht moeten besteden aan de zwakkere leerlingen, en misschien minder tijd over hebben voor de sterke leerlingen”, voegt onderwijsspecialist Dirk Van Damme daar aan toe. “Maar trek niet te snel conclusies. Want uit onderzoek blijkt langs de andere kant ook dat migranten doorgaans meer gemotiveerd zijn om goed te scoren op school, dan autochtone leerlingen”, zegt Van Damme.

De slotsom: scholen met veel migranten presteren vaak zwakker. Maar er is geen wetenschappelijk bewijs dat autochtone Vlamingen slechter onderwijs zouden krijgen, omdat er veel migranten in hun klas zitten.

De Antwerpenaren denken niet altijd negatief over migratie. 62% vindt bijvoorbeeld dat migranten naar hier mogen worden gehaald om bepaalde knelpuntberoepen op te vullen. Slechts 11% zegt hier uitdrukkelijk ‘neen’ op. Ongeveer een kwart van de ondervraagden heeft er geen mening over.

“Er is weinig discussie over de noodzaak om knelpuntberoepen met buitenlanders in te vullen”, zegt arbeidsmarktspecialist Jan Denys (Randstad). “Het zal nooit de enige oplossing zijn om vacatures ingevuld te krijgen, maar het is wel een belangrijk onderdeel van de oplossing. Buitenlanders zijn nochtans duurder dan mensen die hier al wonen. Werkgevers moeten bijvoorbeeld een woning zoeken voor die arbeidsmigranten.”

“Er zal in de komende jaren sowieso een harde concurrentie tussen Europese landen zijn om die migranten aan te trekken”, zegt Jan Denys. “België staat dan helaas niet vooraan. Ons land scoort in de ogen van migranten wel goed op vlak van gezondheidszorg en algemene levensomstandigheden, maar veel buitenlanders vinden dat ze in België te veel belastingen moeten betalen, en kiezen daardoor voor een job in een ander land.”