Lerarentekort weegt meer dan ooit door op de kwaliteit van ons onderwijs: “Dit kan zo niet verder”

“Vorige week hadden we bijna elke dag één of meerdere uren studie. Donderdag was het ergst: toen was het vier uur na elkaar.” Wiebe Vermeiren (14) zit in het derde middelbaar en ondervindt het lerarentekort aan den lijve. Lichamelijke opvoeding, Frans, godsdienst en fysica: voor al die vakken moest hij het vorige week zonder leerkracht stellen. Acht uur studie in totaal. “We moeten dan in stilte werken aan taken”, zegt Wiebe. “Vaak is dat in de refter. Er zijn al uren geweest dat die helemaal vol zat met leerlingen die studie hadden. Eén uurtje studie is weleens leuk, maar vier uur? Dan heb ik toch liever les.”

Twee maanden na de start van het schooljaar slaat het lerarentekort duidelijk ongemeen hard toe. Dat blijkt ook uit de tweede editie van onze Scholenbarometer. Precies 291 schooldirecteurs – 215 uit het basisonderwijs en 76 uit het middelbaar – vulden onze bevraging in over onder meer het lerarentekort.

Anderhalve maand geen wiskunde

Daaruit blijkt dat bijna zes op de tien directeurs momenteel op zoek zijn naar extra mankracht. Van die directeurs heeft 70 procent vandaag meer vacatures openstaan dan op 1 september. “Het is bijna onmogelijk geworden om vervangers te vinden”, zegt Patrick Vansteenbrugge, directeur van het Bernardustechnicum in Oudenaarde. “Al na één of twee weken is bij ons een leraar wiskunde uitgevallen. Die hebben we sindsdien niet kunnen vervangen. Dat betekent dat een groep leerlingen al anderhalve maand geen wiskunde heeft gekregen.”

Hetzelfde verhaal in de school van Wiebe, het VKO Opwijk. Ook daar is een leraar wiskunde uitgevallen die normaal lesgeeft aan de leerlingen met wekelijks acht uur wiskunde. “We proberen dat op allerlei manieren op te vangen, zoals met studieopdrachten, maar de paniek bij leerlingen en ouders neemt toe”, zegt directeur Tom Van Buggenhout. “Dat zijn leerlingen die voor ingenieurs- of geneeskundestudies willen gaan. Als je zo lang geen wiskunde krijgt, kan dat grote gevolgen hebben. Op sommige dagen hebben klassen meer studie dan les. Dit kan zo niet meer verder.”

Maar één uur godsdienst

Van Buggenhout staat zelf halftijds voor de klas. Hij geeft project algemene vakken in de derde graad kantoor, terwijl hij een school van 750 leerlingen en 100 leerkrachten moet runnen. “Jammer genoeg gaat dat ten koste van mijn gezin”, zegt hij. “Maar ik kan het niet over mijn hart krijgen om die klassen vier uur per week in de studie te zetten. Dat is een groep die echt nood heeft aan les. Ook voor godsdienst hebben we een probleem. Vanaf het vierde jaar krijgen de leerlingen maar één uur per week. Het andere uur mogen ze later naar school of vroeger naar huis. We proberen dat nu te compenseren met een project waarbij leerlingen na de schooluren aan sociaal werk doen, zoals helpen in een rusthuis.”

We hoeven er geen tekeningetje bij te maken dat het lerarentekort de kwaliteit van ons onderwijs ferm onder druk zet. In basisscholen voelen ze dat niet in uren studie, maar wel in de vele zorguren die erbij inschieten omdat de zorgjuf moet invallen. Ook klassen samen zetten is een gangbare oplossing. “Normaal hebben we twee klasjes in het tweede leerjaar”, zegt Katrien Rotsaert, directeur van basisschool OLVO Kaaistraat in Oostende. “Eén leerkracht is afwezig dus is dat nu een grote groep van vijfentwintig leerlingen. We hebben normaal kleine klasjes van twaalf, dertien leerlingen – dat doen we bewust omdat we een heel divers publiek hebben. Woensdag was die ene leraar trouwens ook afwezig. Dat betekent dat die vijfentwintig kinderen over de zeven andere klassen worden verdeeld.” Dat ‘op hotel’ gaan in de andere klassen is een vaak toegepaste strategie in basisscholen. De kindjes moeten dan zelfstandig werken in andere klassen.

Geen diploma

De cijfers van onze enquête verhullen overigens een ander probleem: in veel scholen zijn de vacatures wel ingevuld, maar niet door mensen met een lerarenopleiding. “In mijn team werken nu acht mensen zonder lerarendiploma”, zegt Patrick Meekers van GO! basisschool De Pijl in Antwerpen. “Die mensen nemen vooral de zorguren voor hun rekening, maar moeten soms ook voor de klas staan. Versta mij niet verkeerd: dat zijn heel enthousiaste mensen. Maar ideaal is het uiteraard niet.”

Onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) nam al verschillende maatregelen tegen het lerarentekort, zoals de mogelijkheid voor zij-instromers om anciënniteit mee te nemen, maar die volstaan volgens de directeurs niet. “Leerlingen komen nu op straat voor het klimaat, maar misschien moeten ze dat ook eens voor hun leraren doen”, zegt Van Buggenhout.