Ondanks repressie gaat protest in Iran gewoon door: "Wij kunnen ons amper voorstellen hoeveel moed dat vraagt"

Gisteren was het precies 40 dagen geleden dat Masha Amini overleed. Zij was een Koerdisch-Iraanse studente die werd opgepakt door de Iraanse veiligheidspolitie omdat ze haar hoofddoek niet droeg zoals het hoorde. Ze zou na haar arrestatie zwaar zijn mishandeld. Haar dood leidde tot een grote protestgolf in het land, de grootste in 10 jaar tijd. Het is een brede roep om meer vrijheid. Maar het Iraanse regime pakt de protesten hard aan. Na de dood van Amini zijn volgens mensenrechtenorganisaties al zeker 220 Iraniërs gestorven. Honderden anderen zijn opgepakt.

Bij sjiitische moslims -en in verschillende andere geloofstradities- worden overledenen na een rouwperiode van 40 dagen herdacht. In de stad Saghez, waar Masha Amini geboren werd en waar ze ook begraven is, en in andere Iraanse steden, kwamen mensen gisteren opnieuw massaal op straat. De leuze "vrouw leven vrijheid", die demonstranten al sinds het begin van de protesten roepen, weerklonk luid. Het kwam alweer tot incidenten tussen veiligheidstroepen en demonstranten, waarbij op demonstranten geschoten is en traangas is afgevuurd. Het is niet duidelijk of er slachtoffers gevallen zijn.

"We zagen gisteren veel protesten, niet alleen in Saghez, maar ook in de hoofdstad Teheran, in Isfahan, in Tabriz", zegt de Nederlands-Iraanse historicus Peyman Jafari. "De afgelopen dagen leek het misschien alsof het protest minder was, maar we mogen niet vergeten dat er heel veel repressie door het regime is. Gisteren zagen we weer heel veel jongeren op straat. Ondanks de repressie gaan de protesten door."

Het is het grootste antiregeringsprotest in Iran in 10 jaar tijd, maar hoe breed wordt het gedragen? "Het vuur wordt brandende gehouden, dat op zich is al winst. De jongeren onder de 30 jaar zijn de voorhoede van de protesten, maar op een gegeven moment gaan ook andere generaties actief moeten meedoen. Er is alleszins veel sympathie, maar om een kritische massa te krijgen, gaan ook de werkende mensen mee op straat moeten komen."

Het is heel moeilijk om daar een voorspelling in te maken, zegt Jafari. "We zien nu al dat het een grote beweging is met een revolutionair streven, de staat als geheel die verdwijnt. Er is wel nog geen duidelijk alternatief programma, geen organisatie, geen leiding, en dat maakt het wat lastiger. Ik denk dat we nog in een vroeg stadium zitten. Noch de samenleving, noch de staat heeft al zijn kracht al op straat getoond. Ik vrees dat er nog veel meer intensivering en repressie zal volgen."

BELUISTER - Peyman Jafari: "We zitten midden in een proces":

Opvallend, of misschien net niet, is dat heel veel mannen samen met vrouwen de straat op gaan om meer vrijheid te eisen. "Mannen steunen die vraag heel actief", zegt Jafari. "Dat is fantastisch, echt een culturele omwenteling. En wat nog meer is, het beeld van de vrouw in Iran is niet meer dat van het slachtoffer. Vrouwen zijn strijdbaar, ze spelen een leidende rol in de protesten, in de opbouw van solidariteit. Ik zag gisteren een beeld van een vrouw die op het dak van een auto stond, leuzen roept, de massa opzweept."

"Dat is echt zeer moedig. Ik denk dat weinig mensen zich een voorstelling kunnen maken van hoeveel moed dat vraagt. Er wordt echt geschoten op mensen, er zijn al meer dan 200 mensen omgekomen. Zoiets vereist ontzettende moed. Dit laat ook zien dat mensen willen doorzetten, het is een generatie die zegt, het is genoeg geweest, wij willen in vrijheid leven."