Europese banken maken miljarden winst door geld te lenen van de ECB. Dat gaat vandaag veranderen

Naar schatting maken banken uit de eurozone nu 28 miljard euro winst op geld dat ze van de ECB hebben geleend. Dat klinkt vreemd: normaal gesproken betaal je toch om te lenen, in plaats van dat je er een vergoeding voor krijgt?

Maar voor Europese banken zit dat anders. Vergelijk het met een ondernemer die een krediet heeft afgesloten tegen 2 procent rente, en die dat geld vervolgens bij diezelfde bank op een spaarrekening plaatst waar het 3 procent rente opbrengt. De banken van de eurozone zijn als het ware de ondernemer, en de ECB hun geldschieter.

Hoewel de centrale bank eerder geen bezwaar had om winsten van banken te spekken, is dat nu anders. Vandaar dat president Christine Lagarde donderdag waarschijnlijk andere spelregels bekend zal maken. Maar hoe heeft het zover kunnen komen?

Economische stutting

Sinds 2019 betaalt de ECB via zeer goedkope lange-termijnkredieten (TLTRO’s in jargon) in essentie banken om de kredietverlening in de eurozone op peil te houden. Aanvankelijk om de toen nog te lage inflatie aan te jagen, sinds 2020 om de economie te stutten tijdens de pandemie.

Die kredieten vonden gretige aftrek, meer dan 2.100 miljard euro werd op die manier verstrekt. In plaats van een vergoeding te betalen, kregen banken tot 1 procent rente om dat geld aan het werk te zetten in de vorm van leningen aan gezinnen en bedrijven. Deden ze dat niet en parkeerden ze hun overtollige cash in plaats daarvan in Frankfurt, dan betaalden ze daar een negatieve rente over van 0,5 procent. Een soort boete dus.

In de loop van 2022 nam de ECB afscheid van het negatieve-rentetijdperk en betaalt ze opnieuw een vergoeding op het geld dat commerciële banken bij haar onderbrengt. Op dit moment is dat 0,75 procent, de verwachting is dat dit tarief donderdag verdubbelt.

Zomaar geld toestoppen

Als gevolg daarvan zouden banken veel geld gaan verdienen aan hun lange-termijnkredieten. De rente die ze daarop betalen is gelijk aan de gemiddelde depositorente gedurende de looptijd van de lening, en die ligt nu onder de depositorente. De Britse bank Barclays raamt dat ongeveer de helft van alle kredieten voor de lange termijn nu wordt gebruikt om munt te slaan uit dat renteverschil bij de ECB.

Als de rente stijgt naar 2 procent in december, wat de verwachting is van financiële markten, kunnen de extra winsten van eurozonebanken oplopen tot meer dan 100 miljard euro. Zover wil de ECB het waarschijnlijk niet laten komen. Banken zomaar geld toestoppen doet de publieke opinie geen goed.

De centrale bank kan de gratis winsten op verschillende manieren beperken of wegwerken. Zo kan ze simpelweg de rente verhogen die banken moeten betalen op hun TLTRO’s, waardoor het rentevoordeel verdwijnt. Bovendien verleidt die maatregel ook tot vervroegde terugbetaling van die kredieten. Een andere optie is om gewoon geen rente meer te betalen over een deel van de lange-termijnkredieten die banken in Frankfurt onderbrengen .

Niet iedereen denkt dat het zover komt. Barclays verwacht dat de ECB voorzichtig te werk gaat, en donderdag enkel komt met beperkte aanpassingen van de voorwaarden. Ook beurshuis Jefferies ziet belangrijke obstakels. ‘De voorwaarden van de TLTRO’s aanpassen kan juridische vragen oproepen’, klinkt het in een notitie aan klanten. ‘Bovendien loopt zo’n 60 procent van de TLTRO’s af in juni 2023. Zelfs als de ECB niets doet, is er dus in acht maanden een ruime halvering van de winsten die zijn gelinkt aan de TLTRO’s.’