“We zullen onze economische relaties onderhouden, maar vanaf nu is het mogelijk om alle politieke en administratieve banden met Europa te herzien”, sprak Erdogan dreigende taal in een interview met CNN. De 63-jarige president zei eerder al dat hij termen als “fascist” en “nazi” zal blijven gebruiken tegen Europese leiders zolang die hem een “dictator” noemen.

In 2015 sloot de EU nog een deal rond vluchtelingenopvang met Erdogan. In ruil voor zes miljard euro, visumvrij reizen voor Turken en een versneld toetredingsproces neemt zijn land elke vluchteling die via Turkije wil doorreizen naar de EU terug. In ruil vangt de EU een Syrische vluchteling uit een Turks vluchtelingenkamp op.

Maar ook die overeenkomst staat op de helling. “Het referendum van 16 april zal veel veranderen”, zei Erdogan. “We gaan alles van A tot Z bekijken. Alles moet opnieuw onderhandeld worden.”

“Het ligt aan Turkije”

Erdogan zelf ziet dit echter meer als een waarschuwing dan een dreiging. Al komen zijn verklaringen er op een moment dat de relaties tussen Ankara en Europa zeer gespannen zijn na de annulatie van campagnemeetings in het kader van het referendum in Duitsland en Nederland. Erdogan heeft beide landen al beschuldigd van nazipraktijken, en dreigde er ook mee dat “geen enkele Europeaan nergens ter wereld veilig op straat zal kunnen wandelen als jullie zo voortdoen”. Die laatste uitspraak leidde ertoe dat de Turkse permanente vertegenwoordiger bij de EU op het matje werd geroepen.

Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker stelde vrijdag in een interview dat Turkije zich aan het terugtrekken is ten opzichte van Europa. “Dat komt niet door de EU maar door het Turkse leiderschap. Turkije is duidelijk niet klaar om toe te treden, tenzij er iets radicaal verandert.”

Ondertussen plant Erdogan ook een gesprek met de Amerikaanse president Donald Trump. Om het te hebben over de steun van de VS aan Koerdische milities in Syrië, die Turkije beschouwt als terreurgroepen.