Vlaamse regering en actiegroepen sluiten "saneringsverbond" over PFAS-vervuiling: kunnen Oosterweelwerkzaamheden nu vlot herstarten?
De Vlaamse regering en enkele actiegroepen en milieubewegingen hebben een "saneringsverbond" gesloten, afspraken over de aanpak van de PFAS-vervuiling die naar bovenkwam bij de Oosterweelwerkzaamheden. De betrokken actiegroepen laten daardoor hun rechtsprocedures vallen. "We zijn tevreden, maar het echte werk begint nu pas en het vertrouwen zal pas hersteld zijn als afspraak na afspraak gerealiseerd wordt", zei Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA). Sowieso zijn er nog een aantal onzekerheden die vertraging zouden kunnen opleveren voor de Oosterweelwerkzaamheden.
Zullen de belangrijke werkzaamheden aan de Oosterweelverbinding op Linkeroever alsnog over drie jaar klaar kunnen zijn? Dat was onzeker want sinds dit voorjaar lagen de werkzaamheden stil door een procedure bij de Raad van State vanwege bezorgdheid over de PFAS-vervuiling op de werf. Burgerbewegingen van omwonenden en milieuorganisaties hadden geen vertrouwen in de aanpak van bouwheer Lantis en in de Vlaamse overheid.
Dat vertrouwen moest hersteld worden. Na maandenlange onderhandelingen is dat nu enigszins gelukt. De Vlaamse overheid, de Bond Beter Leefmilieu, Natuurpunt Waasland burgerbeweging Zwijndrecht Gezond, de gemeente Zwijndrecht en bouwheer Lantis hebben een "Saneringsverbond" gesloten. Afspraken rond een plan van aanpak voor de PFAS-vervuiling in Zwijndrecht.
"We zijn tevreden, maar niet euforisch", aldus bevoegd Vlaams minister Demir. "Het echte werk begint nu pas en het vertrouwen zal pas hersteld zijn als alle afspraken op het terrein consequent worden nageleefd."
In een notendop. Tijdens de graafwerken voor de Oosterweelverbinding in Antwerpen is aan het licht gekomen dat er te hoge PFOS-concentraties in de grond zitten. PFOS is een chemische stof die behoort tot de grote groep van PFAS-stoffen, een familie van duizenden synthetische chemische stoffen die niet afbreekbaar zijn. PFOS is water-, vet- en vuilafstotend. Maar het is ook giftig en kan op termijn leiden tot bijvoorbeeld kanker.
Waar die PFOS vandaan komt? De Amerikaanse chemiereus 3M, met een bedrijf in Zwijndrecht, gebruikte de stof tot 2002. In de ruime omgeving van de fabriek zijn hoge concentraties van de stof gevonden. Uiteindelijk werd beslist dat inwoners geen groenten en eieren uit eigen tuin mogen eten. Uit studies blijkt daarnaast ook dat ook op andere plaatsen in Vlaanderen verhoogde PFOS-concentraties vastgesteld zijn.
Wat is afgesproken?
In het "Saneringsverbond" wordt onder meer gefocust op de gezondheid van de bewoners van Zwijndrecht en omgeving. De Vlaamse overheid gaat een gezondheidsmonitoringprogramma opzetten waarbij de gezondheidseffecten van PFAS in kaart worden gebracht en waar nodig ook wordt ingegrepen.
Het akkoord bevat uiteraard ook afspraken over de grondwerkzaamheden voor Oosterweel zelf en de sanering van de vervuilde site. Er moet voor gezorgd worden dat de PFAS-vervuiling niet verder verspreid raakt. Vervuilde grond zal ook niet meer in een "veiligheidsberm" worden verwerkt op de terreinen van 3M, de meest vervuilde grond zal men uitgraven en naar erkende stortplaatsen brengen. Verder zal Lantis ook voorzien in extra grondwaterzuiveringsinstallaties.
Volgens minister Demir heeft de Vlaamse overheid een "morele verantwoordelijkheid over het feit dat de verontreiniging te lang onvoldoende aandacht heeft gekregen". "Maar dit doet geen afbreuk aan de verantwoordelijkheid van vervuiler 3M", klonk het. "De schadevergoeding die we hebben afgedwongen van 3M zal nuttig besteed worden om de gezondheid van de inwoners van Zwijndrecht te beschermen en hun leefmilieu op te waarderen. Zo zal 25,3 miljoen euro gaan naar een tienjarig preventief gezondheidsprogramma. 19,7 miljoen euro wordt besteed aan bodemonderzoeken, terreincontroles en wateranalyses. En 15 miljoen euro investeren we in een aantrekkelijk en leefbaar Zwijndrecht."
De afspraken gaan bovendien verder dan Oosterweel alleen. "Vlaanderen wil ook leren uit de PFAS-verontreiniging in Zwijndrecht om Vlaanderenbreed een ambitieus beleid te voeren rond Zeer Zorgwekkende Stoffen", aldus minister Demir. Zo wil de Vlaamse overheid met een "kenniscentrum Zeer Zorgwekkende Stoffen" (zoals PFAS) komen tegen 2024, waar kennis wordt gecentraliseerd. En er komt ook een fonds voor de sanering van vervuilde grond en water.
BEKIJK - "De werken die Oosterweel doet, zal de situatie net verbeteren", zegt Vlaams minister Zuhal Demir:
Wat nu met de werkzaamheden?
Volgens bouwheer Lantis zullen de werkzaamheden op de Oosterweelwerf in Linkeroever binnenkort weer kunnen opstarten. "Ik schat in dat we ergens in februari of maart opnieuw bezig zullen zijn", stelt CEO Luc Hellemans.
Toch zijn er nog een aantal addertjes onder het gras. "Het afgesproken normenkader (regels die overigens van toepassing zullen zijn op alle werven in Vlaanderen, red.) moet nog vastgelegd worden door de Vlaamse regering", zegt VRT-journaliste Anne Vanrenterghem. "Dat zou in november op de tafel van de regering komen en dan moet er nog een advies komen van de Raad van State. Daarnaast heeft de Oosterweelwerf nog zo'n 60 vergunningen nodig om het werk af te ronden."
Bovendien zijn niet alle actiegroepen deel van het "Saneringsverbond". Burgerbeweging Grondrecht en milieuorganisatie Greenpeace bijvoorbeeld hebben al gereageerd dat ze hun juridische procedures niet stopzetten. Minister van Omgeving Zuhal Demir maakt zich wel sterk dat de procedures bij de Raad van State tegen de Oosterweelwerken nog weinig kans op slagen hebben.
BEKIJK - Bond Beter Leefmilieu laat juridische stappen vallen, Grondrecht en Greenpeace gaan door met hun juridische strijd:
BEKIJK - De persconferentie waar het "Saneringsverbond" werd voorgesteld:
