“Dat wangedrag zo ongemoeid kan doorgaan, raakt me diep”: Rik Torfs was rector aan KU Leuven toen prof studente verkrachtte

“Mijn overlijden, dat zie ik wél als een belangrijke mijlpaal”, antwoordt Rik Torfs (66) op onze vraag of zijn leven veel veranderd is sinds hij emeritus is. “Maar van mijn leeftijd zal ik mijn activiteiten toch niet laten afhangen?” Meer zelfs, zonder de paperasserij die hem als professor danig de keel uithing, lijkt hij zich vandaag nog vrijer te voelen dan hij altijd al was. De hoogleraar kerkelijk recht geeft colleges aan verschillende universiteiten, begeleidt als promotor nog een paar thesisstudenten, werkt mee aan een documentaire over het Vaticaan en schrijft een boek over de tijdgeest. Meteen na het interview vertrekt hij naar een congres op Malta.

Maar ook Torfs’ immer tuffende fabriekje stokte de afgelopen weken een aantal keer, toen in schuifjes het nieuws doorsijpelde dat een Leuvense collega-professor met een lange staat van dienst in 2016 een studente had verkracht en nu tot vierenhalf jaar cel werd veroordeeld. “Een zware misdaad”, zegt Torfs. “Ook de voorbedachtheid ervan en de aanloop ernaartoe choqueert. Dat een dergelijk wangedrag van een prof decennialang ongemoeid kon voortgaan binnen de universiteit, om dan onder mijn rectoraat te culmineren tot die gruwelijke daad, de verkrachting, heeft me geraakt.”

U was rector. Maar u was van niets op de hoogte?

“Neen. Ik ken de professor niet, ik wist van niets. Maar ik probeer mezelf ook niet wit te wassen. Ik kan alleen zeggen dat ik het verschrikkelijk vind.”

Neemt u het de decaan kwalijk dat zij niet haar telefoon heeft genomen om u op de hoogte te brengen van een mogelijk zwaar dossier?

“Ik zal naar niemand een steen gooien. Ik weet ook niet in welke mate decaan Bea Maes van alles op de hoogte was. Dat moet u aan haar vragen. Maar wat ik niet begrijp, is dat we nu pas weten dat er op de KU Leuven een professor was, over wie er al decennialang verhalen waren en ook klachten over kwamen. Er moeten daar nog verhalen zijn.”

Kwamen zulke verhalen nooit bij tot bij u?

“Toch wel. We hadden ook een vertrouwenspersoon waar ik regelmatig een gesprek mee had om een round-up te maken. Maar geen enkele keer ging het over criminele feiten zoals dit. In mijn tijd was er bijvoorbeeld veel commotie over pesten op het werk. Er zijn toen allerlei meldpunten gekomen. Ik heb ook gezegd dat elke werknemer die dat wilde, binnen de week bij mij op gesprek kon komen. Vaak ging het over hun directe baas en konden we een oplossing vinden. Maar de drempel voor grensoverschrijdend gedrag ligt veel hoger. Dat hebben we nu ook weer gezien bij dit slachtoffer.”

Hoe verklaart u dat de universiteit nooit iets heeft ondernomen?

“Ik begrijp dat je altijd rekening wil houden met het slachtoffer. Maar wanneer een verhaal over verkrachting je bereikt, ga je meteen naar de politie en verwittig je de rector, ook als het slachtoffer dat zelf niet wil. Het gaat hier over misdrijven van gemeenrecht, waar ook nieuwe slachtoffers dreigen te vallen. Men kan ook voorlopige maatregelen nemen tegen de prof, wat hier ook wel is gebeurd.”

Waren die voldoende? F. D. kreeg in afwachting van zijn verhoor zelfs nog een prijs...

“Hij kon nog overal lezingen geven of publicaties insturen. Wellicht was men daar beter verder in gegaan. Maar ook de gerechtelijke gang roept vragen op. Dit strafdossier is geen #metoo-verhaal dat voor veel interpretaties vatbaar was. Toch heeft het vier jaar geduurd. Die Belgische kwaal, gecombineerd met de vraag van het parket om de prof nog een half jaar in het ongewisse te laten en dus niet te verhoren, maakt het voor de werkomgeving ook bijzonder lastig, zo niet onmogelijk, om doortastend op te treden.”

Heeft u al contact opgenomen met decaan Maes?

“Neen. Ik zie niet in wat dat nu nog oplevert. Ik beschuldig haar niet. Ik had het moeten weten, maar ik voel niet de behoefte om mijn paraplu open te trekken.”

Hoe frequent gebeurt het dat een prof met een studente naar een congres trekt?

“Ik vind het niet slecht dat studenten soms meegaan naar congressen, maar dan wel in groep, bij wijze van studiereis. Niet zoals in dit geval met één studente een Airbnb boeken in Barcelona. D. wist trouwens heel goed dat wat hij deed verkeerd was, zo blijkt uit het feit dat hij haar zei dat ze daar nooit geweest waren.”

Veel collega’s hebben F. D. jarenlang beschermd. De tussenpersoon die dit dossier uiteindelijk naar buiten bracht, werd door hem ook lange tijd gepest.

“Dat er zoveel mensen hem de hand boven het hoofd hielden, is zeer bedenkelijk. Dat zal wel traag gegroeid zijn; men gaat geen verkrachter verdedigen. Maar op die manier dekt men wel een gedrag toe dat de dader de kans geeft om steeds verder te gaan. Dat wijst op een gebrek aan menselijke controle aan onze faculteiten. Er wordt nauwelijks nog gepraat over bepaalde situaties binnen vakgroepen, men spreekt over elkaar met het lelijke woord ‘concullega’, etc.”

Onze universiteiten zijn omgevingen waar dergelijke misbruiken kunnen gedijen, bedoelt u?

“Het zijn mastodonten met 80.000 studenten op verschillende campussen die functioneren volgens een neoliberaal businessmodel waar de menselijke kant en de wijze waarop professoren met studenten omgaan ondergeschikt is aan het competitieve onderzoek. Een prof moet ook zorg dragen voor zijn studenten, maar die is er niet. Ik heb dat systeem ook niet kunnen veranderen toen ik rector was. Veel academici zijn vooral bezig met carrière maken. Ze hoppen daarvoor van de ene universiteit naar de andere. Als vakgroep haal je zo mensen binnen die je niet kent. Vroeger waren het veel meer de assistenten die er al jaren rondliepen die uiteindelijk prof werden. Zo wist je veel meer wie iemand was. Er moet dus wellicht een betere selectie komen van professoren, ook volgens hun menselijke capaciteiten. En we moeten inzetten op het sneller corrigeren van gedrag dat niet door de beugel kan.”

Hoe ziet u dat dan?

“Macht corrumpeert en de mens is onvolmaakt. Maar waar we geen nood aan hebben is nog maar eens een zware administratieve procedure om dingen te melden. Het bestaan ervan alleen is geen garantie dat alles goed verloopt. Iemand in zijn onmiddellijke werkomgeving had D. twintig jaar geleden wel al kunnen zeggen dat wat hij deed niet kon. Het is misschien een krankzinnig woord; maar we hebben universitaire straathoekwerkers nodig. Zij detecteren problemen die anders niet zo snel aan de oppervlakte zouden komen. Iemand die rondloopt en praat met mensen over van alles en nog wat, krijgt kennis van de sfeer in de afgescheiden omgevingen die faculteiten vaak zijn. De vertrouwenspersoon moet uiteraard ook blijven bestaan, liefst met een zo laag mogelijke drempel en zonder dat die kan worden afgedreigd door machtige personen zoals F. D. ”

Zijn universiteiten nog wel een veilige omgeving voor jonge vrouwen?

“We mogen niet veralgemenen. Niet alle professoren zijn seksuele roofdieren. Maar de perceptie is nu wel dat er op zijn minst gedurende lange tijd rare, en zelfs misdadige mensen zomaar kunnen rondlopen.”

Heeft de KU Leuven onhandig gecommuniceerd over deze zaak?

“Misschien iets te laat. En pas na de dreiging van minister Zuhal Demir (N-VA).”

Wat vond u van haar tussenkomst?

“Ze was duidelijk heel verontwaardigd. Haar emotionele betrokkenheid is een positieve zaak. Of de terugtrekking van subsidies voor festiviteiten de juiste weg is, weet ik niet. Wat ik wel weet, is dat rector Luc Sels kort daarna met een bericht gekomen is. Demir heeft dat ene draadje gebruikt dat ze ter beschikking had.”

Heeft u tot slot nog een boodschap voor het slachtoffer?

“Ik hoop dat ze de kracht vindt om het allemaal te overwinnen en dat ze het gevoel heeft dat heel veel mensen achter haar staan. Het probleem ligt helemaal buiten haar. Dit zal ook nog een tijd door mijn hoofd blijven spoken. Ik hoop dat er lessen worden uitgetrokken.”