Bolsonaro haalde in de eerste ronde meer dan 43 procent, meer dan de peilingen hadden voorspeld. Lula haalde meer dan 48 procent. Volgens peilingen de meest recente peiling van het Datafolha-instituut zou Lula 52 procent halen, tegenover 48 procent voor Bolsonaro. Donderdag was het verschil tussen de twee nog iets groter (53-47 procent).

Volgens de Braziliaanse Érica Fraga, analist bij de Economist Intelligence Unit, wordt het een nek-aan-nekrace, maar blijft Lula wel degelijk de favoriet om het presidentschap binnen te halen. “Hij had een voorsprong van 6 miljoen stemmen in de eerste ronde, dat keer je moeilijk om”, zegt ze, zelfs wanneer Bolsonaro wat stemmen wint van andere kandidaten. “Bovendien is Bolsonaro de eerste ontslagnemende president die in de eerste ronde niet de favoriet was.”

Ze benadrukt dat deze verkiezingen uitzonderlijk zijn, omdat beide kandidaten al president zijn geweest – Lula tussen 2003 en 2011. “Dit is een referendum over wat ze hebben kunnen bereiken met hun regeringen, en de resultaten die ze kunnen voorleggen zijn erg verschillend”, zegt ze. Beide kandidaten hebben bovendien een groot aantal tegenstanders. “Veel mensen stemmen vooral tégen een van de twee kandidaten”, aldus Fraga.

Bitsige verkiezingscampagne

De verkiezingscampagne is erg bitsig verlopen. Beide kandidaten beschuldigen elkaar ervan een leugenaar en een bedrieger te zijn. Tijdens het laatste debat vrijdag op de meest bekeken televisiezender Globo – waar veel onbesliste kiezers naar uitkeken – was dat niet anders. Lula begon meteen door te zeggen dat Bolsonaro “de grootste leugenaar uit de Braziliaanse geschiedenis” is, terwijl Bolsonaro Lula een “bandiet” noemde die zichzelf ziet als het “vadertje van de armen”.

Door de constante verwijten was er tijdens de campagne weinig ruimte voor de echte problemen waarmee de 215 miljoen Brazilianen kampen, zoals de relatief zwakke economie, de inflatie en de honger waaraan 33 miljoen inwoners lijden.

Bovendien ging de campagne gepaard met politiek geweld. Vogens de ngo’s Justiça Global en Terra de direitos waren er tussen 1 augustus en 2 oktober 121 gevallen van geweld, zoals moorden, aanslagen, bedreigingen en fysiek of verbaal geweld.

Fraude?

Daarbovenop komt nog dat het Bolsonaro-kamp berichten verspreidt over verkiezingsfraude via de stemcomputers. “We verwachten een overwinning van Lula met een kleine marge, en dan is de kans groot dat Bolsonaro de verkiezingen aanvecht”, aldus Fraga. “Dat zou tot instabiliteit leiden, zowel op politiek vlak als bij beleggers, wat kan leiden tot een devaluatie van de munt.” Toch ziet de experte geen extreme scenario’s zoals een poging tot staatsgreep. “Daarvoor zijn de instituties te sterk, hij zou daarvoor niet de steun hebben van de politieke klasse of het leger.”

Zelfs al wint Lula, zal hij het moeilijk hebben om een links beleid te voeren. Zo deden Bolsonaro’s partij en zijn bondgenoten het erg goed bij de parlementsverkiezingen, en heeft Brazilië dus een erg conservatief Congres.