Lula da Silva, de nieuwe president van Brazilië: een handige sociaaldemocraat die zichzelf telkens opnieuw uitvindt

Acht jaar al was Luiz Inácio ‘Lula’ da Silva president van Brazilië, van 1 januari 2003 tot 1 januari 2011. Hij vertrok uit het presidentieel paleis met fraaie waarderingscijfers van het volk, om daarna hard en diep te vallen. Maar de vakbondsman met wilde baard had al eerder laten zien taai te zijn. Lula sloeg meermaals mis – hij verloor de presidentsverkiezingen in 1989, 1994 en 1998 – voordat hij zich begin deze eeuw in een pak hees, opschoof naar het midden en de massa voor zich wist te winnen.

De nieuwe president belichaamt zelf de verheffing die hij zijn land beloofde en bracht. Hij werd in 1945 geboren op het arme platteland van de noordoostelijke deelstaat Pernambuco. Zijn moeder verhuisde toen hij zeven was met haar acht kinderen naar São Paulo. Als jongen werkte hij als schoenenpoetser. Op zijn 19de verloor hij als fabrieksarbeider een pink in een machine van een auto-onderdelenfabriek. In de jaren zeventig, ten tijde van het militaire regime, vergaarde hij faam als leider van de metaalwerkersvakbond.

Als politicus moest hij zichzelf heruitvinden om te kunnen winnen. Verre van de geharde socialist waarvoor het Bolsonaro-kamp hem in deze campagne uitmaakte, was president Lula vooral een handige sociaaldemocraat. Al in zijn campagne in 2002 beloofde hij in een ‘brief aan het volk’ een gematigde economische koers. Hij zocht toenadering tot het bedrijfsleven en benoemde een liberaal als centraal bankier. Hij had in economisch opzicht de wind mee en bracht de overheidsschuld omlaag.

Studiebeurzen voor arme Brazilianen

Hij toonde zich links in zijn sociale programma’s. Subsidies met namen als ‘Familiebeurs’ en ‘Nul honger’ hielpen miljoenen uit de extreme armoede. Hij opende scholen en universiteiten en gaf studiebeurzen aan arme, inheemse en zwarte Brazilianen. Meermaals verhoogde hij het minimumloon. Politicus Lula ontketende geen revolutie tegen het kapitaal, maar een revolutie via de portemonnee: een baan, een opleiding, een bord eten op tafel, een salaris om van te kunnen winkelen of een keer op vliegvakantie te gaan.

Het werkte, de kredietcrisis die in 2008 wereldwijd losbarstte, arriveerde met enkele jaren vertraging in Brazilië. Pas na zijn presidentschap bleek arbeiderspartij PT onderdeel van een enorm corruptieschandaal. Een vijandig parlement stuurde Lula’s opvolger Dilma Rousseff met pek en veren de laan uit. Ook Lula kreeg het stempel van ladrão, dief, toen hij in 2017 in een omstreden proces werd veroordeeld. Bijna twee jaar zat hij in de gevangenis. Bolsonaro won ondertussen de verkiezingen van 2018.

Pas toen in maart vorig jaar het hooggerechtshof Lula’s straf nietig verklaarde, kon hij uit zijn ballingschap terugkeren. Zijn comeback is zonder twijfel historisch, maar heeft geen voorspellende waarde voor de komende jaren. Het land keert niet terug naar 2002.