Waarom Greta Thunberg, Anuna De Wever én Zuhal Demir hun kat sturen naar klimaattop in Egypte

“De conferentie is een rookgordijn aan het worden met als doel om de mensenrechtencrisis in Egypte te verbergen”, zo begon De Wever maandag haar bericht op Instagram, waarin ze aankondigde dat ze niet naar de COP27 zou reizen.

De activiste zou normaal deel uitmaken van een delegatie van Unicef en A Mad Production. Maar de reden om niet te gaan is voor haar simpel: zonder mensenrechten is er ook geen ‘climate justice’.

De aankondiging van De Wever kwam er enkele uren nadat haar grote voorbeeld, Greta Thunberg, ook liet weten dat ze niet aanwezig zou zijn op de klimaatconferentie, die volgende maandag start.

Thunberg nam tijdens een voorstelling van haar pas verschenen Climate Book in Londen de term ‘green washing’ in de mond. “De COP’s zijn vooral een gelegenheid voor machthebbers en leiders om aandacht te krijgen.”

Volgens het boegbeeld van de klimaatbeweging is het dus meer een ‘m’as-tu-vu’-feestje geworden voor politici, die wel met elkaar op de foto gaan, maar geen grote beslissingen nemen om de klimaatcrisis aan te pakken. Een gelijkaardige boodschap viel - opmerkelijk genoeg - ook te horen bij Vlaams milieuminister Zuhal Demir (N-VA). Ook zij reist niet af naar Sharm el-Sheikh.

Demir zei enkele weken geleden al bij VTM dat de top “meer om prestige gaat dan om klimaat”. In Egypte worden klimaatactivisten volgens haar de mond gesnoerd, terwijl “politici en bedrijven de rode loper krijgen uitgerold”.

Onderhandelaars

Gaan of niet gaan, dat is voor politici en activisten dus de vraag. Dat Egypte dit jaar de gastheer is van de klimaatconferentie is het gevolg van hoe het systeem is opgezet. Deze COP zou georganiseerd worden binnen de Afrikaanse regiogroep van de VN en Afrikaanse landen hebben samen de keuze gemaakt voor Egypte. Maar de vele mensenrechtenschendingen werpen nu een donkere schaduw over de conferentie.

Onder het regime van voormalig generaal el-Sisi zitten er 60.000 ‘gewetensgevangenen’ in de Egyptische cellen. Alaa Abdel Fattah, een politieke activist die ook een centraal figuur was in de Tahrir-revolutie van 2011, heeft vanuit de cel laten weten dat hij zijn hongerstaking nog verhardt. Wanneer de COP start zal hij zelfs geen water meer drinken.

Wie er wel zal zijn voor ons land is premier Alexander De Croo (Open Vld). Tijdens de eerste week van de klimaattop zal hij de bijeenkomsten van de regeringsleiders bijwonen. Federaal klimaatminister Zakia Khattabi (Ecolo) reist tijdens de tweede week naar de badplaats aan de Rode Zee.

Topambtenaar Peter Wittoeck, die de Belgische delegatie coördineert, heeft begrip voor de argumenten van de afwezigen. “Het is zeker legitiem om door de mensenrechtensituatie niet naar Egypte te komen”, zegt Wittoeck. “Anderzijds moet het proces van de klimaatonderhandelingen wel verdergaan.”

Voor de onderhandelaars ligt er heel wat werk op de plank. UNEP, het milieuagentschap van de VN, heeft in een nieuw klimaatrapport gewaarschuwd dat er niet genoeg stappen worden gezet om de doelstellingen van de vorige conferentie - COP26 vorig jaar in Glasgow - te halen. De wereld heeft toen afgesproken om de opwarming in vergelijking met het pre-industriële tijdperk tot 1,5 graden te beperken.

“Op deze top moeten we tot een werkprogramma komen om landen die achterblijven aan te zetten om meer te doen”, zegt Wittoeck. “Dit is een kritiek decennium, omdat het nu nog mogelijk is om die opwarming effectief binnen de 1,5 graden te houden, maar het wordt steeds moeilijker.”

Dat het enkel om het prestige zou gaan, klopt volgens Wittoeck dus niet. De klimaatconferenties hebben er in het verleden toe geleid dat er erg belangrijke verdragen zijn afgesproken. Op COP21 in Parijs heeft de wereld afgesproken om de klimaatverandering tot twee graden te beperken. Glasgow heeft 1,5 graden dan weer als doel gebetonneerd.

Thunberg, die de Cop vorig jaar afdeed als een ‘pr-event’, koos er toen voor om samen met duizenden jongeren in de straten van Glasgow te gaan betogen. De klimaattop boycotten is dus een manier om de onderhandelaars onder druk te zetten. “Het klopt dat er een politiek feestje aan de COP wordt opgehangen”, zegt klimaatexperte Jill Peeters. “Maar het belangrijkste is natuurlijk dat klimaatonderhandelaars van over heel de wereld er elkaar in de ogen kunnen kijken.”

Emiraten

Ook nu staan de onderhandelaars voor moeilijke kwesties. Afrikaanse landen hopen op een beslissing over de schade die de klimaatverandering veroorzaakt en vooral ontwikkelingslanden treft. De oprichting van een fonds voor financiële hulp ligt voor de rijke landen nog moeilijk. “Ik weet niet of Greta Thunberg met haar aanwezigheid nog meer momentum zou creëren voor de onderhandelingen”, zegt Peeters.

De urgentie is volgens haar duidelijk, ook al zijn de oplossingen soms nog veraf. De discussie lijkt zich volgend jaar ongetwijfeld verder te zetten. COP28 gaat namelijk door in de Verenigde Arabische Emiraten - het olieland bij uitstek. Ondanks de kritiek is het voor Wittoeck erg belangrijk dat dit proces doorgaat.

“Dit zijn de enige onderhandelingen die we op wereldniveau voeren”, zegt hij. “Ze afschrijven, lijkt me dus heel contraproductief. De top in Egypte is misschien juist een goede gelegenheid om de aandacht te vestigen op de mensenrechtenschendingen in dat land.”