Toen België eind juni de tand van de vermoorde Congolese premier Patrice Lumumba teruggaf, werd de zoveelste stap van dekolonisatie gezet. “We willen verder belangrijke stappen zetten op het vlak van dekolonisering. We willen ons niet beperken tot de wijziging van koloniale straatnamen of standbeelden”, licht covoorzitter van Hand in Hand tegen Racisme Jihad Van Puymbroeck toe. Aan de hand van enkele campagnebeelden met een duidelijke boodschap wil Hand in Hand tegen Racisme in alle Vlaamse Huiskamers belanden.

Vijf jaar geleden lanceerde Hand in Hand tegen Racisme zijn eerste dekolonisatiecampagne ‘Dekoloniseer de lokale samenleving’. In 2019 kwamen er acties rond de invoering van de Lumumbastraat. “Naast het sensibiliseren en informeren voeren wij ook concrete acties. Eén van die acties is bijvoorbeeld de invoer van praktijktesten”, zegt Van Puymbroeck. “Dit jaar willen we graag een gedenkplaat aan het KMSKA die aansluit bij het thema Erfgoed, een deel van onze campagne.”

Wereldexpo van 1894

Naar aanleiding van de opening van het KMSKA haalde Judith Elseviers, die ook fietstochten organiseert langs koloniale instituten en monumenten, het idee van een gedenkteken weer vanonder het stof. Ze schreef, samen met politicologe Nadia Nsayi, een open brief waarin ze pleiten voor een gedenkplaat op het museumplein voor Congolese slachtoffers die stierven tijdens de wereldtentoonstelling van 1894. “Het museum trok toen miljoenen bezoekers en internationale pers voor de Congolese namaakdorpen. Dit mensonwaardig fenomeen was ronduit racistisch en bepaalt mee tot vandaag de stereotiepe beeldvorming”, zegt Elseviers.

144 zwarte mensen werden toen met de boot weggevoerd uit Congo en belandden hier voor het Congolees paviljoen van de Antwerpse wereldexpo. “Ze wilden de manier van leven tonen op die expo. Je kon er wijn proeven, ivoor en rubber aanschouwen en wild vlees eten. De Congolezen waren dan de levende museumobjecten, soms stonden daar zelfs gewapende mensen naast, zodat ze zeker niet zouden ontsnappen”, vertelt Elseviers.

Volgens onderzoek van het Museum aan de Stroom stierven zeven Congolezen. De stoffelijke resten liggen in een massagraf op het Schoonselhof.

Gedenkplaat voor gestorven Congolezen

In 2020 kwam, onder leiding van de erfgoedcel, de vraag om de Congolezen te herdenken maar er werd geen vervolg aan gegeven. Na een vraag van gemeenteraadslid Yasmia Sette (Groen) in de gemeenteraad op donderdag 20 oktober lijkt schepen van Cultuur Nabilla Ait Daoud (N-VA) nu toch een vervolg hieraan te geven. “Het Schoonselhof blijkt niet te worden weerhouden als geschikte herdenkingsplek. De stad blijft in alle sereniteit verder werken aan een geschikte herdenkingsplek. Overigens is er in november een dialoog gepland tussen de actievoerders voor een herdenkingsplek en het KMSKA”, zegt woordvoerder Roel Veyt namens de schepen van Cultuur Nabilla Ait Daoud (N-VA).

“Sinds dat de open brief is gepubliceerd in De Morgen, is alles in een stroomversnelling gegaan”, concludeert Elseviers. Hand in Hand tegen Racisme ondersteunt de oproep van Elseviers en Nsayi om een gedenkplaat te plaatsen op het museumplein. Ondertussen is de open brief al door meer dan duizend mensen ondertekend en wenst men nog altijd de gedenkplaat nergens anders dan op het museumplein. “De mensen van toen leven nog en die koloniale resten zie je nog altijd in de publieke ruimte. Een gedenkteken zou erkennen dat de Congolese gemeenschap ertoe doet”, besluit dekolonisatieadviseur Elseviers.