Wat kan Vooruit leren van het verpletterende succes van de Deense sociaaldemocraten?

Mette Frederiksen blijft de komende jaren eerste minister van Denemarken. Na een bloedstollend verkiezingsslot kwam haar partij niet alleen als grootste uit de bus, de sociaaldemocraten gingen er zelfs twee zetels op vooruit in vergelijking met de verkiezingen van 2019. Het beste resultaat van de Deense socialisten in twintig jaar. Frederiksen kan in principe haar regering verderzetten, maar gaf al aan op zoek te willen gaan naar een bredere centrumcoalitie.

Veel andere sociaaldemocratische partijen zitten al geruime tijd in de hoek waar de klappen vallen. Voor hen is het succes van Mette Frederiksen een dankbare strohalm om zich aan vast te klampen. Al is dat niet zonder risico. De formule van de Deense socialisten is er één met een harde, ‘flinkse’ migratielijn, die in heel wat linkse kringen op stevig verzet stuit.

De vaak gehoorde kritiek is dat Frederiksen een socialist in name only is: ze voert dan misschien een sociaal beleid voor de autochtone Deen, haar migratiebeleid zou niet te verenigen zijn met de principes van de ware sociaaldemocratie. Het maakt dat veel socialisten terughoudend zijn om de lijn-Frederiksen te zien als de weg uit het dal.

Flinkse lijn

Ondanks de kritiek geldt Frederiksen als een voorbeeld voor aanhangers van de flinkse lijn in socialistisch Vlaanderen. Vooruit-voorzitter Conner Rousseau maakt er geen geheim van dat de Deense premier een inspiratie is. “Al is het wel makkelijker verkiezingen winnen als je een partij van 20 procent erft dan één van 8 procent. Maar ik heb ook al honderd keer gezegd: op vlak van migratie gaat ze voor mij een stap te ver. Die doorgeslagen lijn ga je bij mij nooit zien.”

Rousseau verwijst onder meer naar een omstreden plan van de Deense regering om asielzoekers tijdelijk naar Rwanda te sturen, zodat hun asielaanvraag daar afgehandeld kan worden. Dat plan was een van de redenen waarom Frederiksen vorige maand vervroegde verkiezingen moest afkondigen. “Met zulke zaken kunnen wij niet akkoord gaan”, aldus Rousseau.

Mark Elchardus, voormalig huis­ideoloog van de Vlaamse socialisten en zowat de peetvader van de flinkse lijn in de partij, ziet het anders. Hij beschouwt de Deense aanpak als een manier om de Europese migratieknoop te ontwarren. “Het migratiebeleid dat Denemarken voert, vind ik gewoon beter dan andere landen.”

“Maar ik ben toch niet geneigd om te zeggen: dat is dan de formule waarmee sociaaldemocraten overal vooruit zouden gaan. Daar ben ik heel terughoudend over. In veel landen kan er met de Deense aanpak gewonnen worden. Maar de context is overal anders, en iedere partij moet goed overwegen op welk electoraat ze nog kan terugvallen. Bij veel sociaaldemocratische partijen zou het beleid van Frederiksen het resterende kiezers­publiek heel erg verdelen”, zegt Elchardus.

Zowel Rousseau als Elchardus weigert evenwel het succes van Frederiksen te herleiden tot het harde migratiestandpunt. Het heeft ongetwijfeld een rol gespeeld in de verkiezingen, maar daarnaast lag ook Frederiksens beleid tijdens de covidpandemie in de weegschaal. Ze werd regeringsleider in juni 2019, amper een half jaar voor Covid-19 de wereld overspoelde.

“Het is geen one-issue-partij. Ze heeft toch een stevig sociaaldemocratisch beleid gevoerd op economisch vlak, dat mag je niet vergeten,” zegt Elchardus.

“Inflatie, gezondheid, klimaat en een stukje onderwijs: dat zijn de thema’s waarop ze ingezet heeft. Ze heeft daar massaal in geïnvesteerd en de belastingen op aandelen en dividenden verhoogd,” somt Rousseau op. “Naar dat verhaal kijk ik op. Ze focust op de welvaartsstaat op dezelfde manier als wij dat proberen.”

Maar dat wil niet zeggen dat socialisten het debat over migratie en integratie aan anderen over moeten laten, zegt de Vooruit-voorzitter. Hij ergert zich naar eigen zeggen aan het oude stereotype dat socialisten niet streng kunnen zijn op vlak van migratie. “Veel socialisten denken er zo over, maar het probleem is dat er niet naar hen geluisterd wordt.”

Rechten en plichten

Daar zit volgens Rousseau “the way to go” voor socialisten, die Frederiksen heeft uitgestippeld. “Het is belangrijk dat gewone werkende mensen je niet wantrouwen als het over migratie gaat. Ze gaat daarin een paar stappen te ver, maar ze zorgt wel dat mensen haar vertrouwen. Dan pas luisteren mensen naar wat je te zeggen hebt. Migratie is voor haar een tussenstap om vertrouwen te krijgen zodat het kan gaan over de welvaartsstaat.”

Ook Rousseau wil met duidelijke migratiestandpunten het oor van de kiezer terugwinnen. Het verhaal van rechten en plichten. “Streng zijn op dat vlak betekent dat je mensen kansen geeft, om ze deel te laten uitmaken van de samenleving. Maar kansen moet je wel grijpen.”

De voorzitter van de Vlaamse socialisten voelt zich daarin gesterkt door de peilingen. Zijn partij is daarin stabiel derde, met een flinke winst tegenover de verkiezingen. En Rousseau hecht vooral aan het kiezerspotentieel, de groep mensen die aangeeft dat ze zich kunnen voorstellen op Vooruit te stemmen. Dat cijfer is in twintig jaar niet zo hoog geweest, klinkt het.