Ja, nee, en dan toch ja: olieverfschets in museum in Den Haag blijkt na jarenlange twijfel toch originele Rembrandt te zijn
In de collectie van het Museum Bredius in Den Haag bevindt zich een olieverfschets "De oprichting van Jezus aan het kruis" die dan toch van de Nederlandse schilder Rembrandt blijkt te zijn. Abraham Bredius, van wie de privécollectie in het museum te zien is, kocht het werk ook als een originele Rembrandt, maar later werd het toegeschreven aan een navolger.
Kunsthistoricus Abraham Bredius kocht de schets een eeuw geleden. Hij ging er toen vanuit dat hij een echt schilderij van Rembrandt van Rijn in handen had. Later werd het werk echter omschreven als een kopie, gemaakt door een navolger.
De ontdekking dat het toch om een echte Rembrandt zou kunnen gaan, kwam van Dr. Jeroen Giltaj, voormalig hoofdconservator oude schilder- en beeldhouwkunst bij Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam, toen hij onderzoek deed voor een boek, waarin hij alle werken beschrijft die ooit aan Rembrandt zijn toegeschreven. Nadat het schilderij werd schoongemaakt en onderzocht door restauratoren van onder meer het Rijksmuseum in Amsterdam werd zijn analyse bevestigd: het paneel van 38,0 x 27,8 cm is wel degelijk van de meester zelf.
Ik had een sterk voorgevoel dat het hier om een echte Rembrandt ging
"Toen ik het werk onder ogen kreeg, twijfelde ik eigenlijk niet. Ik had een sterk voorgevoel dat het hier om een echte Rembrandt ging", zegt Giltaij aan de Nederlandse openbare omroep NOS.
Met de olieverfschets grijpt Rembrandt terug naar een schilderij met dezelfde titel dat hij zo’n 10 jaar eerder schilderde, een grotere versie van "De oprichting van Jezus aan het kruis" uit ongeveer 1633 dat zich in de collectie van de Alte Pinakothek in München bevindt.
De schets in Museum Bredius verschilt sterk van het schilderij in München. Deze verschillen bewijzen volgens de onderzoekers dat de schets geen kopie is. Een kopiist verandert namelijk niets, maar schildert een origineel zo precies mogelijk na.
Gebruik van geavanceerde apparatuur en datering van hout ondersteunen conclusie
In het Rijksmuseum in Amsterdam werd het werkje met behulp van geavanceerde apparatuur onderzocht. Dendrochronologisch onderzoek, waarbij hout wordt gedateerd, ondersteunde de conclusie dat het om een echte Rembrandt gaat. Daaruit bleek dat het is geschilderd tussen 1642 en 1645, zo'n tien jaar na het schilderij in München. Bredius veronderstelde dat hij een voorstudie van dat schilderij in zijn bezit had.
Na het afpellen van alle lagen kwam het werk weer tevoorschijn zoals Rembrandt het geschilderd had
Oude overschilderingen en vernislagen moesten weggehaald worden om de specifieke penseelvoering van Rembrandt te kunnen beoordelen. Het Museum Bredius toont het schilderij nu in "naakte toestand", zonder retouches. Dat betekent dat elke zichtbare penseelstreek door Rembrandt is aangebracht, maar tegelijkertijd zijn beschadigingen in de verflaag nu ook duidelijk waarneembaar.
"Een door Rembrandt geschilderd figuur dat hij later weer had overgeschilderd, was weer tevoorschijn gehaald", vertelt restaurateur Johanneke Verhave aan NOS. "En op sommige plekken was zoveel verf weggekrast, dat ook Rembrandts laag verdwenen was. Na het afpellen van alle lagen kwam het werk weer tevoorschijn zoals Rembrandt het geschilderd had."
De collectie van Museum Bredius is de privé collectie van Abraham Bredius en omvat o.m. schilderijen van Rembrandt, Jan Steen, van Neer, ‘d Hoendecoeter en Hobbema, naast zilverwerk, tekeningen, porselein en meubelen. De collectie is te zien in een herenhuis uit de 18e eeuw, gelegen aan de Haagse Hofvijver in het centrum van Den Haag.