De Amerikaanse ‘midterms’ uitgelegd: wat zijn ze en waarom zijn ze belangrijk?

De ‘midterms’ zijn, zoals het woord het zelf zegt, tussentijdse parlementsverkiezingen in het midden van de termijn van een president. Ze vinden altijd plaats op de dinsdag na de eerste maandag van november. Dit jaar is dat dus 8 november.

Het Amerikaanse parlement wordt ook wel het Congres genoemd. Het bestaat, net als bij ons, uit twee delen: het Huis van Afgevaardigden telt 435 leden, één per kiesdistrict. Hoe meer inwoners een staat heeft, hoe meer kiesdistricten en dus afgevaardigden. De staat met de meeste inwoners, Californië, telt bijvoorbeeld 53 districten en stuurt dus 53 afgevaardigden naar Washington DC. Staten met weinig inwoners - zoals Alaska of Montana - hebben maar één district en dus één afgevaardigde in de hoofdstad. Alle 435 leden van het Huis worden om de twee jaar verkozen.

Anders is het in de Senaat, die maar 100 leden telt. Elke staat mag twee senatoren naar Washington sturen, ongeacht het inwoneraantal. De twee senatoren uit Wyoming (570.000 inwoners) hebben zo evenveel macht als twee senatoren uit Californië (bijna 40 miljoen inwoners).

De senatoren worden om de zes jaar verkozen, maar zijn ingedeeld in drie ‘groepen’ van 33 of 34 leden. Om de twee jaar worden er verkiezingen gehouden voor één van de drie groepen en dus een derde van de Senaat. Dit jaar is het de beurt aan groep ‘3’ die in november 2016 werd gekozen en uit 34 leden bestaat. Er staan dus 34 zetels op het spel.

Vandaag kiezen de Amerikanen ook nog eens 36 gouverneurs, verschillende lokale parlementen en lokale ambtenaren. Bovendien mogen kiezers in sommige staten zich uitspreken in een lokale volksraadpleging. Wij beperken ons in dit artikel echter tot het federale niveau.

De tussentijdse verkiezingen vormen traditioneel een graadmeter voor het beleid van een zittende president. Dat is voor Joe Biden niet anders. Maar het is meer dan een populariteitswedstrijd. Wil de zittende president zijn verkiezingsbeloften en beleidsagenda uit kunnen voeren, dan moeten de Democraten de macht behouden in het Congres.

De Democraten controleren nu zowel het Huis van Afgevaardigden als de Senaat, maar hun situatie is benard. De afgelopen maanden moest er flink onderhandeld worden - zelfs binnen de partij - om bepaalde wetten door het Congres te kunnen loodsen.

In het Huis van Afgevaardigden hebben de Democraten een kleine meerderheid van 220 zetels op de 435, tegenover 212 voor de Republikeinen (en 3 vacante zetels).

In de Senaat is de Democratische ‘meerderheid’ miniem: er zijn 48 Democratische senatoren, 2 ‘onafhankelijke’ senatoren die meestal met de Democraten meestemmen en 50 Republikeinse senatoren. In de praktijk gaat het dus om 50 tegen 50 zetels. Bij het staken van de stemmen geeft de voorzitter van de Senaat de doorslag. En dat is Democrate Kamala Harris, de huidige vicepresident. Zelfs als de Democraten één zetel verliezen aan de Republikeinen, zijn ze dus de macht in de Senaat kwijt.

Traditioneel doet de ‘tegenpartij’ het bij de tussentijdse verkiezingen relatief goed. Barack Obama verloor in 2010, twee jaar na zijn grote overwinning, bijvoorbeeld meteen het Huis. Hetzelfde overkwam Bill Clinton in 1994. En ook Republikein Donald Trump verloor het Huis van Afgevaardigden in 2018.

Voor Biden zijn de vooruitzichten eveneens somber: de hoge inflatie en ermee samenhangende energieprijzen raken de portemonnee van de Amerikaan. De Republikeinen wijten dat aan het geld waarmee Biden strooide tijdens en na de pandemie, een boodschap die volgens experten aanslaat bij kiezers. Bovendien klagen de Republikeinen over gestegen criminaliteit, immigratie en vermeende linkse indoctrinatie in het onderwijs.

De Democraten hopen juist veel kiezers te mobiliseren vanwege het neergehaalde abortusrecht en de angst voor groeiende macht van door Trump geïnspireerde Republikeinen. Daarom trekt Biden alle registers open om te waarschuwen: “In een normaal jaar worden we niet geconfronteerd met de vraag of de stem die we uitbrengen de democratie in stand zal houden of zal bedreigen. Maar dit jaar wel”, sprak de president recent tijdens een bijeenkomst van de Democraten in hoofdstad Washington DC.

De opkomst bij de midterms is traditioneel gezien fors lager dan die bij de presidentsverkiezingen. 49 procent van de kiezers kwam opdagen tijdens de tussentijdse verkiezingen in 2018 en dat werd toen gezien als een hoge opkomst. Tijdens de presidentsverkiezingen in 2020 stemde ruim 61 procent van de Amerikanen.

Toch is er wellicht een lichtpuntje voor de Democraten: in verschillende staten waar kiezers al mogen stemmen, werd nu al meer gestemd dan in aanloop naar de midterms van 2018, zo meldt USAFacts, een onafhankelijke Amerikaanse factchecker.

Met extra aandacht wordt gekeken naar de zogenaamde ‘swing states’, waar het verschil tussen de Republikeinse en Democratische kandidaten in de peilingen zeer klein is. Dat zijn onder andere Arizona, Georgia, Nevada en Pennsylvania.

Toch hoeven de Republikeinen hoeven dinsdag slechts één zetel extra in de Senaat te veroveren en vijf extra zetels in het Huis van Afgevaardigden te winnen om het Congres te controleren. Het is dan maar zeer de vraag of de Republikeinen nog zullen willen meewerken aan wetten, met de presidentsverkiezingen van 2024 in het vooruitzicht. Zo liet oud-president Trump deze week doorschemeren “zeer, zeer waarschijnlijk” deel te nemen aan de Republikeinse voorverkiezingen.

Daarmee wordt het praktisch onmogelijk voor Biden om zijn wetten door het Congres te loodsen. Ook het benoemen van federale rechters kan de Democraat dan zo goed als vergeten. De Republikeinen zullen dan alles op alles zetten om benoemingen tegen te houden totdat er weer een Republikein in het Witte Huis zetelt. De Republikeinen zouden ook hun eigen wetsvoorstellen ter stemming kunnen brengen. Denk bijvoorbeeld aan een landelijk abortusverbod, of zelfs het instellen van een afzettingsprocedure voor Biden.

Een mogelijke uitkomst is dat de ene partij het Huis wint, terwijl de andere partij de Senaat controleert. Mochten de Republikeinen het Huis controleren, dan is de kans groot dat het onderzoek naar de Capitoolbestorming van 6 januari wordt stilgelegd, en dat juist onderzoeken naar het handelen van de regering-Biden worden opgestart. Democraten zullen dat niet meer kunnen verhinderen. Wel zouden Democraten in de Senaat Biden nog kunnen helpen met het benoemen van rechters, want daar gaat het Huis van Afgevaardigden niet over.

Mochten de Democraten onverwacht de macht in het Congres behouden, dan biedt dat Biden de kans om meer progressieve wetten door te voeren. Zo beloofde Biden in dat geval een federale wet die het recht op abortus garandeert. Ook andere stokpaardjes van de Democraten, zoals betere bescherming voor LGBTQ+-gemeenschap, stemrechten voor minderheden, een ambitieuzer klimaatbeleid en een genereuzer sociaal vangnet zijn dan haalbaar.

Ook kunnen de Democraten voorbereidingen treffen om de gevolgen te beperken van een eventueel presidentschap van Trump of een andere Republikein in 2024. Zo kan men wetten doorvoeren die ambtenaren beter beschermen tegen druk van het Witte Huis en een speciale regeling voor klokkenluiders opstellen.