VN-topman Guterres is scherp op klimaattop: "We zitten op de snelweg naar de klimaathel, met de voet op het gaspedaal"

Guterres speechte gisteren al op de openingsdag, maar vandaag gaf hij met een nieuwe toespraak de aftrap voor een hele resem speeches van staats- en regeringsleiders, vandaag en morgen (premier Alexander De Croo, die in Egypte is aangekomen, zal overigens morgen zijn toespraak houden, red.) 

Guterres was bijzonder scherp en nam geen blad voor de mond toen het ging over hoe dringend de situatie aan het worden is, als we de klimaatopwarming nog op anderhalve graad willen houden, en waar we naartoe gaan. "We zitten op een snelweg naar de klimaathel, met onze voet nog altijd op het gaspedaal", verwees hij met een woordspeling naar de bekende hit "Highway to hell" van de rockband AC/DC. Of nog: "De doelstelling van anderhalve graad hangt aan de beademing en de machine sputtert.(...) We zitten in het gevecht van ons leven, maar we zijn het aan het verliezen." 

Voor de VN-baas is het simpel: ofwel werkt de hele wereld samen aan een groot solidariteitspact (waarbij iedereen zijn eigen belangen even aan de kant schuift), ofwel gaan we recht op een klimaatcatastrofe af. De wetenschap heeft in eerdere rapporten al herhaaldelijk gewaarschuwd dat we bij meer dan anderhalve graad opwarming in een gevaarlijke situatie terechtkomen waarin het (nog verder) uit de hand loopt. "Ofwel wordt het een klimaatsolidariteitspact, ofwel een collectief zelfmoordpact", waarschuwde Gutteres. 

Guterres riep heel concreet de grootste twee uitstoters, de Verenigde Staten en China, op om hun verantwoordelijkheid te nemen en te gaan samenwerken. Niet evident, gezien de spanningen rond Taiwan. 

Het solidariteitspact geldt zowel voor inspanningen voor het verminderen van broeikasgassen, als voor financiële steun van rijke landen voor armere. Die laatste hebben het minst bijgedragen aan de klimaatopwarming, maar ondervinden er wel al de ergste gevolgen van. 

Het vergoeden van de armste landen voor de geleden klimaatschade, het zogenoemde loss & damage-dossier, vindt Guterres heel belangrijk. "Het wordt de lakmoesproef voor de toewijding van de verschillende landen op deze conferentie. Het zal het succes van deze COP bepalen." Loss & damage werd gisteren officieel als agendapunt opgenomen voor deze COP27, maar er werd al meteen bij vermeld dat rijke landen niet strafrechtelijk aansprakelijk mogen worden gesteld voor geleden klimaatschade. 

Over het vergoeden van klimaatschade, en uiteraard het verminderen van de uitstoot, worden nog pittige discussies verwacht. Guterres wil dat er alvast een duidelijk traject voor wordt uitgetekend. "Ik stel voor dat de verschillende regeringen belastingen heffen op de extra winsten van bedrijven die werken met fossiele brandstoffen. Laten we dat geld gebruiken voor mensen die kampen met voedselproblemen en stijgende prijzen. En voor landen die nu al schade ondervinden van de klimaatverandering." 

Na Guterres volgden heel wat andere staatshoofden en regeringsleiders. Zo was er Mia Mottley, de premier van Barbados, een eilandstaat in de Caraïben. Zij hield een emotionele toespraak en zei onder meer: "We kunnen snel een vaccin maken als er een pandemie uitbreekt, we kunnen naar de maan vliegen en we kunnen een verkenningsvoertuigje op Mars zetten. Maar de simpele politieke wil die nodig is om het doel van maximaal anderhalve graad opwarming te halen, is blijkbaar iets onmogelijk." 

Barbados staat in de hoogste gevarenzone wat betreft klimaatverandering. Het is heel kwetsbaar voor tropische stormen, en kan in gevaar komen door de stijgende zeespiegel. Die is dan weer het gevolg van de opwarming van de aarde.