Waarom de vakbonden vandaag actievoeren en hoe jij dat kan voelen

De vakbonden hebben zowel eisen voor de regering als voor de werkgevers. Zo vinden ze dat de regering meer maatregelen moet nemen om de koopkracht van werknemers en uitkeringstrekkers te versterken. Zo vragen ze onder meer een prijsplafond op gas en elektriciteit en een uitbreiding van het sociaal tarief naar de lagere middenklasse.

Ook moeten er voor de bonden echte loonsverhogingen mogelijk worden bovenop de index. Daarvoor moet volgens hen de loonnormwet, die loonsverhogingen in ons land onder controle houdt om het verschil met de buurlanden niet te groot te laten worden, op de schop. 

De werkgevers van hun kant moeten stoppen met hun aanvallen op de index, vinden de vakbonden. Ze moeten ook, zeker in sectoren waar het economisch goed draait, met de bonden onderhandelen over echte loonopslag of meer koopkracht voor werknemers.

Opvallend: het gaat niet louter om een nationale staking, wel om een "actie- en stakingsdag". Dat komt omdat de vakbondseisen wel min of meer gelijklopen, maar de manier waarop ze actievoeren verschilt. Zo roept de socialistische vakbond ABVV wel op tot een echte staking, maar kiezen de christelijke bond ACV en de liberale ACLVB voor een "actiedag", met een ruimer palet aan mogelijkheden om de onvrede te uiten.

Die twee bonden wijzen er namelijk op dat veel werknemers bezorgd zijn over de toekomst van hun bedrijf en dat veel werknemers zich in deze moeilijke tijden geen dag loonverlies kunnen veroorloven. Bovendien lijken het ACV en de ACLVB ook eerder weigerachtig om te staken in de zorg en het onderwijs, want daar dreigen patiënten en leerlingen dan weer de dupe van te worden. 

Het treinverkeer zal sowieso ernstig verstoord zijn. Spoorwegmaatschappij NMBS weet wie wel zal werken en heeft op basis daarvan een alternatieve dienstregeling uitgetekend waarbij een kwart van de treinen zal rijden. De NMBS raadt reizigers aan om de routeplanner te raadplegen voor ze naar het station vertrekken. Die zal alleen de treinen aangeven die effectief rijden.

De spoorhinder is dinsdagavond al om 22 uur gestart en zal aanhouden tot donderdagochtend. Tussen de grote steden zal een derde van de IC-treinen rijden. Van de voorstedelijke S-treinen en de lokale L-treinen rijdt een kwart. De meeste P-treinen, die worden ingelegd tijdens de ochtend- en avondspits, worden geschrapt. 

In Wallonië zal de hinder groter zijn dan in Vlaanderen. De NMBS geeft aan dat er helemaal geen treinverkeer zal zijn in het grootste deel van de provincies Namen en Luxemburg, en in een deel van Waals-Brabant. "Dat komt doordat er onvoldoende personeel beschikbaar is in het seinhuis van Infrabel in Namen, dat noodzakelijk is om het treinverkeer veilig te laten verlopen", luidt het. "Ook in een aantal andere stations in het land zullen er weinig tot geen treinen stoppen."

De internationale treinverbindingen van Thalys, Eurostar en TGV INOUI en de Amsterdammer zullen normaal rijden. Voor de nachttrein van de Oostenrijkse spoorwegen is er wel hinder. De Nightjet die vanavond vertrekt in Wenen, rijdt niet verder dan Keulen, waarna reizigers met de ICE van de Duitse spoorwegen hun weg naar Brussel moeten voortzetten. Hetzelfde geldt voor de terugkerende trein 's avonds: die vertrekt vanuit Keulen naar Wenen, waardoor reizigers uit Brussel eerst de ICE moeten nemen.

Reken ook op sterk verstoord bus- en tramverkeer in Vlaanderen. Vervoersmaatschappij De Lijn voorziet wel een alternatieve dienstregeling waarbij gemiddeld 55 procent van de bussen en trams zal rijden.

Er zijn wel kleine verschillen per provincie. Zo gaat het om 50 procent in de provincie Antwerpen, 55 procent in de provincies Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant en Limburg en 60 procent in West-Vlaanderen. Wat het tramverkeer betreft, wordt in Antwerpen 40 procent van de ritten gereden, in Gent 50 procent en de Kusttram rijdt aan 60 procent. 

De alternatieve dienstverlening is al beschikbaar in de routeplanner op de website en in de app van De Lijn. "De routeplanner toont altijd de meest recente situatie en kan dus nog lichtjes wijzigen, bijvoorbeeld door last-minute ziektemeldingen van chauffeurs", klinkt het bij De Lijn. 

In Brussel laat MIVB weten "sterke hinder" te verwachten op het hele net. De vervoersmaatschappij raadt haar reizigers aan "in alternatieve oplossingen te voorzien om zich die dag in Brussel te verplaatsen". De MIVB probeert, op basis van het beschikbare personeel, sowieso voorrang te geven aan de grote lijnen die de meeste reizigers bereiken. Traditioneel is de MIVB er op stakings- en actiedagen al vroeg bij om de hinder in kaart te brengen en te communiceren via de website, Twitter en Facebook.

Op Brussels Airport hebben luchtvaartmaatschappijen preventief iets meer dan de helft (55 procent) van de vluchten geschrapt die er zouden aankomen of vertrekken. Het gaat over iets meer dan 200 vluchten. De betrokken passagiers worden gecontacteerd door hun luchtvaartmaatschappij en wie vragen heeft, kan ook bij die maatschappijen terecht.

De luchthaven roept de reizigers ook op om indien mogelijk enkel met handbagage te reizen, aangezien er voor bepaalde operaties zoals de afhandeling of de screening minder personeel zal zijn. De parking is normaal gezien wel gewoon beschikbaar. Brussels Airport vraagt trouwens om niet speciaal vroeg naar de luchthaven te komen. Gewoon twee uur op voorhand voor Schengen-vluchten en drie uur op voorhand voor niet-Schengen-vluchten is voldoende.

Op de luchthaven van Charlerloi worden alle vluchten geschrapt, laat de directie weten via de website: "Alle geplande vluchten op 9 november zijn geannuleerd. Wij verzoeken u contact op te nemen met uw luchtvaartmaatschappij voor omboekingen. De toegang tot de terminal zal gesloten zijn."

Luchtvaartmaatschappij TUI Fly laat alvast weten dat haar 18 vluchten worden omgeleid naar de luchthavens van Keulen en Maastricht. Er worden dus geen vluchten geannuleerd. TUI Fly legt voor haar klanten transferbussen in vanuit Brussel, Oostende, Antwerpen, Charleroi en Luik naar de nieuwe vertrekluchthaven. Ook de retourvluchten naar België worden naar die luchthavens omgeleid en de terugkerende reizigers worden per bus naar België teruggebracht. 

De staking zal wellicht Port of Antwerp-Bruges - de havens van Antwerpen en Zeebrugge dus - volledig lam leggen. De 3 vakbonden hebben arbeiders en dokwerkers massaal opgeroepen om te staken. Vakbonden zullen ook met vliegende piketten langs kaaien en dokken controleren of de stakingsoproep wordt nageleefd. 

De twee grootste containerterminals (MPET PSA en DP World) zouden al zeker volledig gesloten blijven. Daardoor zien andere logistieke spelers als Van Moer, die afhankelijk zijn van de terminals, zich eveneens genoodzaakt om te sluiten. "De impact op de haven zal groter zijn dan bij vorige nationale stakingen", voorspelt Stephan Vanfraechem, directeur bij werkgeverskoepel Alfaport Voka.

Het havenbedrijf zelf geeft aan dat men de bediening van de sluizen en de sleepdienst zo vlot als mogelijk probeert te houden, al zullen daar zeker ook mensen het werk neerleggen. De loodsen en de scheepvaartbegeleiding hebben geen stakingsaanzegging gedaan.

Ook vanuit het Gentse deel van North Sea Port zullen geen zeeschepen aankomen, zo meldt de havendirectie daar. North Sea Port schort van 6 uur tot donderdag 6 uur de planning van zeeschepen en de regievoering op. Gemiddeld arriveren en vertrekken in het Gentse deel van North Sea Port dagelijks een vijftal zeeschepen. Rederijen wordt gevraagd om hun reis te herplannen.

Zeeschepen met bestemming of vertrek uit een Nederlandse kanaalhaven (Terneuzen en Vlissingen) worden wel opgenomen in de planning. En het havenbedrijf houdt op de actiedag wel de veiligheid en beveiliging van het havengebied in de gaten.

De vakbonden plannen stakersposten aan grote bedrijven in industriële sectoren zoals de metaalverwerkende nijverheid, de chemische sector en de voedingsindustrie. Maar dat betekent niet noodzakelijk dat die bedrijven helemaal dichtgaan of plat liggen.

In Vlaanderen willen de vakbonden vooral uitleggen waarom ze actie voeren en staken. Het is daar, met name bij ACV en ACLBV, niet de bedoeling om werkwilligen met stakersposten te verhinderen om aan de slag te gaan.

De federatie van de technologische industrie Agoria verwacht, op basis van een peiling bij de bedrijfsleiders, dat in 15 procent van de maakbedrijven in de sector de productie helemaal stil zal liggen. Bij nog eens een derde van de bedrijven zal meer dan de helft van de werknemers afwezig zijn. De rest van de bedrijven - ongeveer de helft van het totaal - verwacht weinig of geen impact.

In Vlaamse ziekenhuizen en zorginstellingen zal de impact al bij al beperkt zijn. Enkel in het Vitaz-ziekenhuis Sint-Niklaas moest er personeel worden opgevorderd om de minimumbezetting te garanderen. In andere ziekenhuizen worden niet-dringende ingrepen mogelijk uitgesteld. 

Maar bij meer dan twee derde van de Waalse en Brusselse privéziekenhuizen zal de staking zich sterk laten voelen, zo melden de vakbonden. Bij een tiental ziekenhuizen willen de bonden een stakingspiket oprichten. Volgens de bonden is de situatie voor het zorgpersoneel in veel ziekenhuizen "catastrofaal". "Door het personeelstekort verslechteren de arbeidsomstandigheden. Er is vaak sprake van burn-outs, werkoverlast en ziekteverzuim", klinkt het.

De vakbonden benadrukken wel dat er een minimumdienst zal zijn in de ziekenhuizen. De zorg wordt aangepast en de spoeddiensten blijven wel altijd bemand. Ook essentiële behandelingen worden uitgevoerd, luidt het.

Globaal gezien zal de impact beperkt blijven, zeker in het vrij onderwijs. Op katholieke scholen gaat het om "enkelingen" die staken, leert een steekproef van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. De christelijke vakbond heeft trouwens ook niet opgeroepen om te staken. Ook in het gemeenschapsonderwijs verwachten de scholen weinig problemen: waar leerkrachten afwezig zijn, zal de school zelf opvang voorzien. Signalen over scholen die sluiten, zijn er nog niet.

Er zou wel enige impact kunnen zijn het stedelijk onderwijs in Gent en Antwerpen. Het gaat vooral over scholen en instellingen waar de socialistische bond ACOD Onderwijs sterk staat. ACOD plant ook stakersposten aan scholen: niet om werkwilligen tegen te houden, maar wel om ouders te informeren met pamfletten.

In Gent bijvoorbeeld heeft het stedelijk onderwijs momenteel weet van 6 basisscholen die enkel noodopvang aanbieden en nog eens 4 waar er een alternatief lessenrooster is voorzien. In Antwerpen zullen 27 kleuterscholen van het stedelijk onderwijs en 10 lagere scholen sluiten en dus enkel voor noodopvang zorgen. In 4 kleuterscholen, 9 lagere scholen en 1 secundaire school zal de werking verstoord zijn.

Zeker 20 vestigingen van de stedelijke kinderopvang in Gent zijn gesloten, andere zijn open, maar soms wel met een beperking. In de buitenschoolse opvang zijn zeker 22 vestigingen dicht. In Antwerpen zijn 6 stedelijke crèches dicht en 8 gedeeltelijk open.

In de stedelijke en gemeentelijke scholen buiten Antwerpen en Gent is de impact "zeer beperkt", leert een steekproef van de koepel OVSG. In 7 op de 10 gemeenten zullen leerlingen en ouders niets of nauwelijks iets van de staking merken. In gemeenten waar er wel wordt gestaakt, gaat het telkens om 1 school of enkele vestigingsplaatsen. Om dat op te vangen, wordt er dan geschoven met personeel. 

Ook in de postbedeling mag je hinder verwachten. De socialistische en liberale vakbond maken zich sterk dat die groot zal zijn, want ze plannen onder meer om het sorteercentrum in Brussel, Luik en Charlerloi te blokkeren, zodat daar geen brieven of pakjes buitengaan. Aan de sorteercentra in Antwerpen en Gent zullen geen piketten komen te staan. Hier en daar kunnen ook postkantoren gesloten zijn. De 3 vakbonden spreken van een "redelijk grote actiebereidheid" bij de werknemers van Bpost.

Doorgaans blijven de winkels en warenhuizen in Vlaanderen open. Wel zijn er onder meer vakbondsacties gepland aan de Makro-vestigingen, het C&A-distributiecentrum in Boom en een IKEA-callcenter.

De programmatie bij de VRT zal er enigszins anders uitzien. De vakbonden van de openbare omroep staken in de eerste plaats tegen de beslissing van de Vlaamse regering om de werkingsmiddelen van de VRT voor het vijfde jaar op rij niet te indexeren en tegen de plannen van de directie om het mes te zetten in het personeelsbestand.

Volgens de vakbonden zullen al zeker eventuele extra Journaals over de Amerikaanse midtermverkiezingen, "Villa Politica", "De afspraak" en "De wereld vandaag" (op Radio 1) niet worden uitgezonden. Daarvoor worden vervangprogramma’s voorzien. Er zullen ook regelmatig vakbondsboodschappen te zien en te horen zijn. 

"Terzake" gaat wel door, maar wel vanuit een andere studio. Er zullen ook geen aparte nieuwsbulletins gemaakt worden voor Radio 1 en Radio 2. En op Klara zal "Django" worden vervangen door muziek van de digitale zender Klara Continuo worden uitgezonden. Het is nog niet duidelijk of er ook impact zal zijn op andere programma's.