Hoe naaktbeelden van jonge meisjes ongewild én ongestraft blijven rondgaan in "exposegroepen" op Telegram

Ping. Alweer een bericht in de expose-groep met bijna 90.000 leden waar we meelezen. Een naaktfoto van een meisje in bad. Ze wordt omschreven als een ‘makkelijke Belg’, wat wil zeggen dat ze snel met jongens in bed duikt. Dat wordt tenminste toch gesuggereerd, of het echt zo is, weten we niet. Maar dat maakt zelfs niet eens uit. Ook haar telefoonnummer wordt gedeeld.

En zo gaat het al de hele dag in deze zogenoemde chat. Al de hele dag scrollen we door naaktfoto’s en -video’s van meisjes. Of het om meerder- of minderjarigen gaat, is moeilijk vast te stellen. We zien veel vrouwonvriendelijke praat en heel veel telefoonnummers en socialemediaprofielen van meisjes. Tussendoor wordt ook gedweept met Andrew Tate en zijn middeleeuwse visie op de rol van vrouwen. De bij de jeugd bekende Amerikaans-Britse ex-kickbokser werd onlangs van TikTok gegooid omwille van zijn vrouwonvriendelijke uitspraken waarmee hij miljoenen jongeren bereikte.

De groep waar we meelezen op Telegram is niet de enige expose-groep, er zijn er tientallen. Maar dit is één van de grootste. Expose komt van ‘to expose’, iets ‘onthullen’ of ‘blootleggen’. Op elk platform waar je groepen kan vinden, vind je expose-groepen. Ze bestaan al jaren en zeker op Telegram gaat het wel heel erg gemakkelijk. En Telegram grijpt al jaren niet in, want het fenomeen bestaat al langer.

De groep is bevolkt met voornamelijk tienerjongens tussen 13 en 25 jaar, uit Nederland en België. Het kanaal loopt over van testosteron en stoerdoenerij. Maar ook seksisme. Meisjes worden er gereduceerd tot hun borsten en billen. Jongens delen er beelden van hun ex of een onenightstand. Maar evenzeer valt het op hoe meisjes snel al eens een hoer (of kech) worden genoemd als hun beelden zonder hun medeweten in deze groep verschijnen.

Het is hun eigen schuld, ‘ze hadden zich maar niet moeten laten filmen’. Hier en daar bluft iemand dat hij een meisje online heeft lastig gevallen of de ramen van het huis van haar ouders heeft ingegooid. Geen idee of dit ook waar is.

Meisjes zijn er prooien. Er duiken ook vaak screenshots van de socialemediaprofielen van meisjes van op TikTok of Instagram. “Wie haar adres geeft, krijgt goede beloning”, lezen we bij het screenshot van Niki (een schuilnaam, nvdr).

De giftige sfeer in de groep is zeker seksistisch. Maar kan je het ook haatspraak noemen?  Volgens sommige wetenschappers volstaat een seksistische inhoud daarvoor niet. “Haatspraak” veronderstelt dat er ook agressie in de uitspraken zit.

Maar als deze expose-groepen zulke negatieve gevoelens uitlokken mogen we dit gerust haatspraak noemen. De grens tussen seksisme en haatdragende gevoelens blijkt bijzonder dun hier. ‘Haatspraak’ verwijst trouwens doorgaans naar manieren waarop mensen elkaar ‘aanvallen’ of ‘uitschelden’ online, op basis van hoe ze eruit zien, hun geaardheid of geloof. 

Het is trouwens onmogelijk om Telegram om een reactie te vragen, omdat het bedrijf onbereikbaar is. 

"Het is absoluut strafbaar om zonder toestemming naaktfoto's of naaktvideo's van iemand anders te verspreiden", zegt Catherine Van de Heyning, magistraat bij het Openbaar Ministerie in Antwerpen. "Daar staan celstraffen en boetes op. Ook Telegram kan strafbaar zijn als ze niet ingrijpen. Het probleem met Telegram is dat ook wij daar nooit iemand kunnen contacteren. En dus blijven deze groepen maar bestaan."

Als jouw naaktbeelden zonder je toestemming verspreid worden online, dan moet je dat melden bij de socialemediabedrijven waar ze worden verspreid. Je kan ook naar de politie stappen en een klacht indienen.

"Daarnaast is het niet altijd even gemakkelijk om mensen te vervolgen die persoonlijke gegevens van mensen openbaar maken. In het geval van de expose-groepen gaat het onder meer om telefoonnummers, adressen en andere persoonlijke gegevens. In theorie kan het, omdat het online gebeurt en op die manier onder de privacywet valt. Alleen, opnieuw, ook voor ons is het haast onmogelijk om Telegram te bereiken om informatie te vragen." 

"We kunnen dit soort gedrag ook mogelijk vervolgen onder 'elektronische belaging', maar ook dat is niet vanzelfsprekend. De strafwetten vandaag zijn nog altijd niet afgesteld op ons digitale leven. Hopelijk wordt hier in het nieuwe strafwetboek rekening mee gehouden. Een telefoonnummer van een meisje online zetten met als doel haar in de val te lokken, te vernederen of te bedreigen is allesbehalve onschuldig."

Haat, in welke vorm dan ook, offline en online, laat wel degelijk sporen achter bij mensen die er het slachtoffer van zijn. In Faqda getuigen mensen die vaak haatreacties krijgen, omwille van hun huidskleur of seksuele geaardheid. Alle afleveringen van Faqda zijn te bekijken op VRT MAX en dat kan hier.

"Haatspraak vervolgen, is niet gemakkelijk", vertelt Catherine Van de Heyning van het Antwerpse parket nog. "Zulke felle uitspraken vallen onder de categorie 'drukpersmisdrijven'. In ons land verschijn je dan voor het Hof van assisen, behalve als het gaat om racistische en discriminerende uitspraken, dan gaat het om een zaak voor een correctionele rechtbank. Eer iemand voor het Hof van Assisen komt, moet er een hele omslachtige procedure gevolgd worden, met onder meer het kiezen van een jury. Daarom komt het als het over online haatspraak gaat, vaak niet tot vervolging."