Spoedoverleg bij NAVO na raketinslag in Polen, maar zonder beroep te doen op Artikel 4: wat betekent dat? En wat met Artikel 1, 2, 3 en 5?

De explosie vond plaats in Przewodow, een dorp in het oosten van Polen, dicht bij de grens met Oekraïne. Gisteren werd duidelijk dat de raket die de ontploffing veroorzaakte van Russische makelij is. Oekraïne gebruikt echter exact dezelfde raketten. Volgens de Amerikaanse president Joe Biden en zijn Poolse ambtgenoot Duda gaat het om afweergeschut van Oekraïne en is het “onwaarschijnlijk” dat de raket van Rusland kwam. Dat wordt momenteel nog onderzocht.

De Poolse Nationale Veiligheidsraad is alvast in spoedberaad bijeengeroepen, alsook de NAVO-top. De dertig lidstaten bespreken wat er precies in Polen, op NAVO-grondgebied dus, is gebeurd.

Deze bijeenkomst van verschillende ambassadeurs staat eigenlijk ook vervat in Artikel 4 van het NAVO-verdrag. Maar daar zou Polen nog geen beroep op hebben gedaan. Volgens buitenlandcorrespondent Robin Ramaekers werd de bijeenkomst inmiddels weer afgezegd. “De partijen zullen onderling overleg plegen telkens wanneer naar de mening van een van hen de territoriale integriteit, politieke onafhankelijkheid of veiligheid van een der partijen wordt bedreigd", zo staat letterlijk te lezen in het NAVO-verdrag.

Een bewuste aanval - waar momenteel geen enkele aanwijzing voor is - zou grotere gevolgen kunnen hebben. In het NAVO-verdrag uit 1949 is artikel 5 een sleutelartikel: het verplicht elke lidstaat om een aanval op één lidstaat te beschouwen als een aanval op alle lidstaten. Met andere woorden: wordt één van de lidstaten (opzettelijk) aangevallen, dan moet het hele bondgenootschap militair reageren. Het gaat op dit moment echter nog over het verzamelen van informatie om na te gaan of dit bedoeld of onbedoeld was. “Dat is de centrale vraag. Een onbedoelde menselijke fout is een mogelijk scenario. Vandaar dat het verzamelen van informatie ook zo belangrijk is”, aldus professor internationale politiek David Criekemans (UAntwerpen).

“De partijen komen overeen dat een gewapende aanval tegen een of meer van hen in Europa of Noord-Amerika als een aanval tegen hen allen zal worden beschouwd; zij komen bijgevolg overeen dat, indien zulk een gewapende aanval plaatsvindt, ieder van hen de aldus aangevallen partij of partijen zal bijstaan, in de uitoefening van het recht tot individuele of collectieve zelfverdediging erkend in Artikel 51 van het Handvest van de Verenigde Naties, door terstond, individueel en in samenwerking met de andere partijen, op te treden op de wijze die zij nodig oordeelt met inbegrip van het gebruik van gewapend geweld om de veiligheid van het Noord-Atlantisch gebied te herstellen en te handhaven.”

Artikel 1 van het NAVO-verdrag handelt over interne geschillen. Deze dienen “met vreedzame middelen beslecht te worden zodat de internationale vrede, veiligheid en gerechtigheid niet in gevaar worden gebracht”.

Daarnaast worden leden van de NAVO aangemoedigd om “vreedzame en vriendschappelijke betrekkingen te versterken”. Dat staat te lezen in Artikel 2. “De partijen zullen trachten tegenstellingen in hun internationale economische politiek op te heffen en zullen elke vorm van individuele of collectieve onderlinge economische samenwerking aanmoedigen.”

Artikel 3 gaat tot slot als volgt: “De partijen zullen, ieder voor zich en gezamenlijk, hun individueel en collectief vermogen om een gewapende aanval te weerstaan, handhaven en ontwikkelen door voortdurend en op doelmatige wijze zichzelf te versterken en elkander hulp te verlenen.”