WAT WE NU WETEN. Poolse en Amerikaanse president voorzichtig over herkomst raket, Oekraïne dringt opnieuw aan op no-fly zone

Het Poolse ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigde in de nacht van dinsdag op woensdag dat een “raket van Russische makelij” op Pools grondgebied is ingeslagen. “Om 15.40 uur dinsdag is in het dorp Przewodow (...) een Russisch projectiel neergekomen waarbij twee burgers van de Republiek Polen werden gedood”, luidde het in een verklaring van het ministerie. De Russische ambassadeur is ontboden voor een “gedetailleerde toelichting”.

Tegelijk waarschuwde de Poolse president Andrzej Duda dat er nog geen duidelijk bewijs is welk land de raket heeft afgevuurd. “We weten dat er zo goed als de hele dag Russische raketaanvallen op Oekraïne zijn geweest, maar we hebben momenteel geen ondubbelzinnig bewijs van wie de raket heeft afgevuurd. Het onderzoek is nog gaande”, verklaarde Duda in de nacht van dinsdag op woensdag.

De Amerikaanse president Joe Biden heeft Duda intussen de hulp van Amerikaanse deskundigen beloofd bij het ophelderen van het incident. Zowel Oekraïne als Rusland gebruiken raketten van Sovjetmakelij.

Volgens de Amerikaanse president is er “voorlopige informatie” die betwist dat de raket afgevuurd werd in Rusland. Volgens Biden zijn er aanwijzingen dat het projectiel een luchtafweerraket uit Oekraïne was. Dat zou de Amerikaanse president woensdag volgens het Duitse persagentschap dpa hebben gezegd op een bijeenkomst met andere staats- en regeringsleiders van de NAVO en de G7-landen in Bali. Biden zou het hebben gehad over een S-300 raket. “Ik wil het niet bevestigen totdat we het volledig hebben onderzocht, maar het is onwaarschijnlijk dat de raket vanuit Rusland is afgevuurd, maar we zullen zien.”

Op vraag van Polen komt de NAVO deze ochtend in spoedzitting bijeen om het incident te bespreken. Dat gebeurt op basis van het artikel 4 van het oprichtingsverdrag van de alliantie, dat bepaalt dat bondgenoten onderling overleg kunnen plegen indien een van de lidstaten de integriteit van het grondgebied, de politieke onafhankelijkheid of zijn eigen veiligheid bedreigd ziet. Het is nu zaak om uit te zoeken wat er precies is gebeurd.

Oekraïne dringt er intussen bij het Westen op aan om na de dodelijke raketinslag op Pools grondgebied een no-fly zone in te stellen. Volgens de Oekraïense minister van Defensie Oleksii Resnikov is dat nodig om ongecontroleerde raketten te kunnen neerschieten en om EU- en NAVO-staten te beschermen. “Dit is de realiteit waarvoor we gewaarschuwd hebben”, voegde hij er nog aan toe.

Oekraïne heeft het Westen al herhaaldelijk om een dergelijke no-fly zone gevraagd met het oog op de Russische luchtaanvallen. Het Westen staat echter huiverachtig tegenover een dergelijke maatregel omdat die met staaljagers moet worden afgedwongen, wat zou betekenen dat de NAVO in direct conflict met Rusland dreigt te komen.

Volgens het Russische ministerie van Defensie zijn er gisteren geen Russische aanvallen uitgevoerd op doelwitten in de buurt van de Oekraïense grens met Polen. Dat meldt het Russische staatsnieuwsagentschap TASS.

Ondertussen melden Poolse media dat het mogelijk om brokstukken gaat van een Russische raket die door de Oekraïense strijdkrachten zou zijn geraakt.

KIJK. VTM NIEUWS-journaliste Carolien van Nunen overloopt wat er vandaag allemaal gebeurt op diplomatiek vlak

De Poolse minister-president Mateusz Morawiecki heeft gisteren reeds de Nationale Veiligheidsraad in spoedberaad bijeengeroepen, zo meldt de woordvoerder van de regering Piotr Müller. In de raad zitten onder meer de ministers van Justitie, Binnenlandse Zaken en Buitenlandse Zaken en de coördinator van de geheime diensten.

Müller legde niet uit waarom de minister-president de spoedzitting precies heeft gevraagd. Tijdens een korte persconferentie liet de regeringswoordvoerder weten dat ook president Andrzej Duda op de hoogte was van de bijeenkomst. Müller verwees alleen naar een “crisissituatie”. Hij vroeg ook met nadruk om in afwachting van officiële communicatie, geen onbevestigde informatie te publiceren.

Polen plaatste gisteren ook een deel van de strijdkrachten in verhoogde staat van paraatheid. Dat zegt een regeringswoordvoerder. De Poolse president Andrzej Duda had intussen al contact met Amerikaans president Joe Biden, Frans president Emmanuel Macron, NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg.

Ook Hongarije heeft intussen zijn Veiligheidsraad samengeroepen. De Letse minister van Defensie Artis Pabriks zegt op zijn beurt dat de NAVO Polen luchtverdediging zou kunnen bieden, net als “een deel van het grondgebied van Oekraïne”. “Of het nu met opzet gebeurde of per ongeluk, dit is onaanvaardbaar”, twitterde hij.

Duitsland en Nederland lieten gisteren al weten dat ze de toestand op de voet volgen en in contact staan met Polen en de andere NAVO-leden. Ook Noorwegen, Litouwen en Estland zeggen de situatie nauw op te volgen. “Elke centimeter van het NAVO-territorium moet worden verdedigd”, aldus nog de Litouwse president Gitanas Nauseda op Twitter. Europees president Charles Michel sprak daar ook zijn steun uit aan Polen.

Ook België reageerde en deed dat bij monde van onze premier Alexander De Croo (Open Vld). “België veroordeelt met klem het incident op Pools grondgebied en betuigt zijn diepste medeleven aan de familie van de slachtoffers en aan de bevolking van Polen. België staat achter Polen. We maken allemaal deel uit van de NAVO-familie die meer dan ooit verenigd en uitgerust is om ons allemaal te beschermen”, schrijft hij op Twitter. Voor de camera van VTM NIEUWS riep de premier ook op om de kalmte te bewaren.

KIJK. Premier De Croo roept op de kalmte te bewaren: “Geen indicatie dat er gevaar is in ons land”.

De NAVO zegt de berichten over de dodelijke explosie in Polen te onderzoeken. “We onderzoeken deze berichten en coördineren nauw met onze alliantiepartner Polen”, aldus een NAVO-functionaris vanavond aan het Duitse nieuwsagentschap DPA.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky spreekt van een “belangrijke escalatie” van het conflict. “Hoe langer Rusland straffeloosheid voelt, hoe meer bedreiging er zal zijn voor iedereen binnen het bereik van Russische raketten. Raketten afvuren op NAVO-grondgebied! Dit is een Russische raketaanval op collectieve beveiliging! Dit is een zeer belangrijke escalatie. Wij moet handelen, ‘zei hij.

Professor internationale politiek David Criekemans (UAntwerpen) beklemtoont dat we nog niet precies weten wat er gebeurd is. “Er zijn vermoedelijk één of meerdere raketten terechtgekomen op Pools territorium en er zouden één of twee doden zijn”, vertelt hij aan HLN LIVE.

“Op dit moment gaan we uit van hypotheses”, gaat hij verder. “Een verdwaalde raket vanaf het Oekraïense territorium is een mogelijk scenario. Er zijn bepaalde ‘rules of procedure’ die ervoor zorgen dat eerst de Poolse regering in samenwerking met de NAVO in de kaart zal proberen te brengen wat de oorzaak was, en vanaf welke locatie de raketten afgeschoten zijn. Op dit moment wordt er informatie verzameld, om na te gaan of dit bedoeld of onbedoeld was. Dat is de centrale vraag. Een onbedoelde menselijke fout is een mogelijk scenario.”

De secretaris-generaal van de NAVO zal volgens Criekemans morgen vermoedelijk oproepen om alle rust te bewaren en zal bevestigen dat alle NAVO-landen Polen zullen steunen. “Hij zal zeggen dat alle informatie verzameld wordt om te achterhalen wat er gebeurd is en mogelijk komt er een bijkomend verzoek van de Poolse regering naar anti-luchtafweerraketten om hun territorium te verdedigen.”