Twee op de drie ervaart déjà vu: wetenschapsexpert legt uit wat dit gevoel veroorzaakt
In de nieuwe tv-reeks ‘Déjà Vu’, vanaf vanavond te zien op Play4, reizen de personages letterlijk door de tijd. De kans is groot dat jij ook al eens overvallen werd door het gevoel dat je iets al eens hebt meegemaakt, terwijl je weet dat dit onmogelijk is. Net als de Vlaamse fictiereeks draagt dit fenomeen de naam ‘déjà vu’ en wetenschappers breken er al sinds de 19de eeuw hun hoofd over. HLN-wetenschapsexpert Martijn Peters legt uit wat we er inmiddels over weten.
Martijn PetersLaatste update:17-11-22, 20:17
We hebben er allemaal wel eens over gehoord of het zelfs al meegemaakt… een déjà vu. Het moment waarop het gevoel je overvalt dat je - wat je op dat moment meemaakt - al eens meegemaakt hebt. En dat terwijl je heel goed beseft dat dit eigenlijk helemaal niet mogelijk is. Er is als het ware een kortsluiting in jouw hersenen aan de gang, een strijd tussen een objectieve observatie van onbekendheid en subjectief gevoel van bekendheid. Normaal komt een gevoel van vertrouwdheid bijna altijd overeen met de objectieve realiteit. Bijvoorbeeld wanneer je jouw huis binnenwandelt. Als dit niet het geval is, dan valt dit natuurlijk extra hard op.
Ongeveer twee derde van de bevolking maakt een déjà vu mee in zijn leven. Sommigen zelfs meerdere keren. Meestal is de trigger voor zo’n ervaring een bezoek aan een bepaalde plaats. Daarom lijkt het vaker voor te komen bij mensen die regelmatig reizen. Daarnaast lokt ook een gesprek vaak een déjà vu uit. Hoe ouder je bent, hoe lager de kans is dat je het (nog) ervaart. Je geslacht lijkt dan weer geen invloed te hebben, of je moe en gestresst bent dan weer wel.
Een mogelijke verklaring voor déjà vu is dat herinneringen onbewust onze beleving zouden kunnen beïnvloeden.
Martijn Peters
Herinneringen uit een vorig leven of onze hersenen die ons parten spelen?
Maar is er ook een wetenschappelijke uitleg voor dat déjà-vugevoel? Want vaak kom je verklaringen tegen met een paranormaal tintje. Bijvoorbeeld dat het gevoel verbonden zou zijn met een vorig leven of paranormale gaven. Helaas is er vanuit de wetenschap nog geen eenduidig antwoord op die vraag. Maar dat betekent niet dat de wetenschap heeft stilgezeten, want er zijn wel heel wat hypotheses. Je kan ze in vier categorieën onderverdelen: duale verwerking, neurologisch, geheugen en aandacht.
Bij duale verwerking vertrekt men van de veronderstelling dat er een storing is in de normale werking van twee processen in de hersenen die met elkaar betrokken zijn. Bijvoorbeeld dat ze niet meer synchroon verlopen of dat er één van de twee gewoon niet geactiveerd wordt. Bij de neurologische categorie opperen wetenschappers dat er een neurologisch probleem aan de basis ligt, zoals veranderingen in de snelheid van signalen in onze hersenen.
De derde categorie vermoedt dat ons geheugen ons in de maling neemt. Zo zouden herinneringen onbewust onze beleving kunnen beïnvloeden. Tot slot is er nog de categorie die een verband ziet tussen de déjà vu en onze aandachtigheid of het gebrek daaraan. Zo zou je iets onbewust waarnemen doordat je afgeleid bent om het daarna opnieuw bewust waar te nemen wanneer je wel aandachtig bent. Hierdoor krijg je dat vertrouwd gevoel zonder te beseffen dat je het een fractie van een seconde geleden al beleefd hebt.
Tot nu toe blijft de wetenschap ons een antwoord schuldig. Misschien is dat in één van die categorieën te vinden, misschien ook in alle vier. De wetenschappers zoeken geestdriftig verder en ondertussen kunnen wij ons blijven laten verwonderen door een déjà vu.
Déjà Vu’ is vanaf donderdag 17 november om 21 uur te zien op Play4.
