Het wordt weekendwerk op de VN-klimaattop: “Voorzitter doet alles wat je moet doen als je géén akkoord wilt”
Vannacht publiceerden de Egyptische voorzitters van de VN-klimaattop in Sharm-El-Sheikh een eerste ruwe versie van de slottekst. Die zou vrijdagavond gefinaliseerd moeten worden, wanneer het einde van de top voorzien is. Maar in de wandelgangen klinkt het nu al dat de klimaattop waarschijnlijk tot zaterdag of zelfs zondag zal duren. “Dit is een compilatie van meningen, geen slottekst.”
Zenuwachtigheid in de wandelgangen van de VN-klimaattop in Sharm-El-Sheikh, Egypte. Die is al anderhalve week bezig en het einde is voorzien voor vrijdagavond. Maar steeds minder deelnemers lijken er nog in te geloven dat die deadline ook effectief gehaald zal worden. Nu al gaat men ervan uit dat het weekendwerk wordt.
Erg ongewoon is dat niet. Het is intussen zo’n beetje de gewoonte dat een VN-klimaattop over tijd gaat.
Maar off the record wordt het Egyptische voorzitterschap van de klimaattop ook incompetentie verweten. Dat publiceerde vannacht een eerste voorlopige versie van wat de slottekst zou kunnen zijn. Maar dat document van 20 pagina’s maakte weinig indruk. “Een compilatie van alles wat de Egyptenaren hebben opgevangen”, “een Chinese menukaart” of nog: “de Egyptenaren doen alles wat ze moeten doen als je géén akkoord wil”, klonk het bij onderhandelaars die anoniem wensten te blijven.
“Een ontwerptekst met een recordlengte” maar “zonder duidelijke structuur of visie”, zo noemde de koepel-ngo Climate Action Network het document dan weer.
“Er is nog veel werk aan de tekst”, zegt ook federaal minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo). Op de klimaattop vertegenwoordigt ze Europa in de onderhandelingen rond mitigatie, het omlaag halen van de uitstoot. Ze noemt de voorlopige versie “nog een tekst die heel breed is, slechts een compilatie van meningen en nog niet echt een slottekst. We zien nog niet wanneer en waar we zullen landen.”
Ook de Belgische hoofdonderhandelaar Peter Wittoeck vreest voor weekendwerk. “De algemene eindtekst van de klimaattop staat nog nergens”, liet hij weten aan het persagentschap Belga. Hij heeft het over “een onsamenhangend en onevenwichtig geheel waarin heel wat belangrijke zaken ontbreken”.
“Ik zie niet in hoe we hiermee een stap vooruit kunnen zetten. Voor aanvang van deze klimaattop waren de verwachtingen hooggespannen. Het is uitkijken hoe het Egyptische voorzitterschap dit nog in goede banen geleid krijgt.”
"Rijke landen proberen furieus vooruitgang tegen te houden"
De bedoeling van deze klimaattop was nochtans duidelijk: ervoor zorgen dat de afspraken die vorig jaar in Glasgow werden gemaakt, bijvoorbeeld de opwarming van de aarde beperken tot 1,5 graden Celsius, nu ook in de praktijk uitgevoerd worden.
Maar daarvoor zijn er afspraken nodig, en moeten er stappen gezet worden naar een consensus in een aantal hoofdpijndossiers, waaronder dat van de klimaatfinanciering voor armere landen. Die vragen onder andere een nieuw internationaal fonds voor loss and damage waarmee ze de klimaatschade kunnen herstellen die ze nu al ondergaan.
De Verenigde Staten willen daar niet van weten als de ontwikkelende landen zo’n mechanisme zouden kunnen inzetten voor aansprakelijkheidsclaims. Dan zou een land bijvoorbeeld de VS voor de rechter kunnen dagen en (mogelijk torenhoge) herstelbetalingen eisen voor de historische uitstoot die het land veroorzaakt heeft.
De EU zette de voorbije dagen voorzichtig de deur op een kier, maar vindt dat de huidige mechanismen voor klimaatsteun moeten volstaan, en dat er dus geen nieuw fonds moet opgericht worden.
“We staan niet achter een nieuw fonds, wel achter het principe op zich”, verduidelijkt Khattabi. “We zijn voor de erkenning van onze verantwoordelijkheid voor de situatie waarin de landen in het globale zuiden zich bevinden. Maar we moeten nog discussiëren over de modaliteiten daarvan. Het voorstel van de G77-landen (meer dan 130 ontwikkelende landen, red.) en China gaat Europa niet steunen. Een aantal elementen in dat voorstel zijn onbespreekbaar voor ons. Pakistan heeft die klimaatfinanciering bijvoorbeeld meer nodig dan China, maar dit fonds voorziet geen manier om de financiering te richten op de landen die het het meest nodig hebben.”
Zakia Khattabi maakte op de klimaattop ook bekend dat België 3,25 miljoen euro vrijmaakt om ontwikkelende landen te helpen om hun klimaatdoelen na te komen. De bedoeling is dat het geld vooral gaat naar landen waar België nu al mee samenwerkt in het kader van ontwikkelingssamenwerking. 2 miljoen euro gaat naar het NDC Partnership (National Determined Contributions), 1,25 miljoen gaat naar Climate Promise van het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties UNDP.
De Alliantie van Kleine Eilandstaten AOSIS, die het loss and damage-dossier dertig jaar geleden als eerste op de kaart zette, beschuldigt de rijkere landen er intussen van dat ze “furieus vooruitgang proberen tegenhouden, en erger zelfs, de ontwikkelende kleine eilandstaten proberen te ondermijnen. Ze veroorzaken niet alleen de ernstigste gevolgen van de klimaatcrisis, ze spelen ook nog eens spelletjes met ons.”
1,5 graden op de helling?
Ook rond de andere knelpunten op de klimaattop wordt er amper vooruitgang geboekt. Concrete afspraken over hoe de doelstelling van 1,5 graden Celsius gehaald moet worden, bijvoorbeeld.
Volgens sommige observatoren staat zelfs de doelstelling van 1,5 graden Celsius zelf op de helling. Vooral India en China zouden die liever uit de slottekst houden. “Dit wordt de klimaattop waar we de 1,5 graden Celsius in leven hebben gehouden, of verloren hebben”, schetste Alok Sharma, de voorzitter van de vorige VN-klimaattop in Glasgow.
Een andere is de vraag of de slottekst moet oproepen tot de afbouw van steenkool, de meest vervuilende fossiele-energiebron, dan wel van alle fossiele brandstoffen. India, dat 44 procent van zijn elektriciteit opwekt met steenkool, lobbyt op de COP intensief om de focus te verleggen naar alle fossiele brandstoffen. De VS en de EU zijn bereid om India daarin te steunen, zij het onder voorwaarden. Maar oliereus Saudi-Arabië, dat ook plannen heeft om aardgas te beginnen exporteren, liet dan weer verstaan helemaal geen link te zien tussen fossiele brandstoffen en de klimaatcrisis. Zo ver liggen de standpunten dus nog uit elkaar.