VS verlenen Saudische kroonprins onschendbaarheid in zaak-Khashoggi

‘Jamal is vandaag opnieuw gestorven.’ Dat tweette Hatice Cengiz, de verloofde van de vermoorde journalist Jamal Khashoggi. De vroegere columnist van The Washington Post werd in 2018 vermoord en in stukken gehakt in de Saudische ambassade in Istanbul vanwege zijn kritische artikels over het Saudische regime en de oorlog in Jemen. Onderzoek van de CIA wijst naar de Saudische prins Mohammed bin Salman als de opdrachtgever van de moord.

Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken wijst er nu echter op dat de Saudische prins als staatshoofd immuniteit geniet. Dat doet het in een rapport aan het Amerikaanse gerecht. Daarmee trekt de regering-Biden in feite een streep door de burgerzaak die Cengiz had aangespannen tegen MBS en zijn vermoede handlangers. Zij werd daarin bijgestaan door Dawn, de actiegroep die Khashoggi oprichtte om te werken aan democratie in de Arabische wereld. Naar alle waarschijnlijkheid zal rechter John Bates de zaak nu onontvankelijk verklaren.

Straffeloosheid

Officieel is de uitleg dat de prins immuniteit geniet omdat hij eind september werd benoemd tot eerste minister van Saudi-Arabië. Maar die benoeming was een formaliteit, in een land waar alle macht ligt bij de koning, de kroonprins en de verwanten. De facto was kroonprins MBS al de machtigste Saudi toen de moord werd gepleegd, meer nog dan zijn 86-jarige vader.

‘Vandaag is het immuniteit. Het leidt allemaal tot straffeloosheid’, zegt Agnès Callamard van Amnesty International. Als speciaal rapporteur van de Verenigde Naties leidde zij destijds het internationaal mensenrechtenonderzoek naar de moord. Haar rapport wees ondubbelzinning richting de Saudische overheid. Zij noemt de Amerikaanse demarche ‘een diep verraad’, dat de indruk wekt dat je met de grofste misdaden wegkomt als je jezelf maar op tijd laat benoemen tot staatshoofd.

Er werden al lang twijfels geuit bij de vraag of de Verenigde Staten de prins zouden laten arresteren. De VS zijn de voornaamste wapenleverancier voor het Saudische regime en willen bovendien dat de Saudi’s meer olie oppompen, om de prijzen aan de tank te drukken. De Saudi’s deden het tegendeel: begin vorige maand besliste Opec, onder leiding van Saudi-Arabië, om de olieproductie te verminderen. Dat deden ze te midden van een energiecrisis en op een politiek kwetsbaar moment voor de regering-Biden, vlak voor de Midterms.

‘Licence to kill’

De moord op Khashoggi leidde tot een verzuring in de relatie tussen de VS en Saudi-Arabië. Joe Biden beloofde in zijn presidentscampagne om het land tot een paria te maken. De banden tussen de regering-Trump en de Saudi’s was beter. Toen Donald Trump president werd, was Riyad de bestemming van zijn eerste buitenlandse bezoek.

Afgelopen zomer zette Biden de wending in. Hij bezocht Saudi-Arabië in juli. Zijn ‘vuistje’ met MBS werd gezien als een erkenning van het regime. ‘Het is meer dan ironisch dat president Biden eigenhandig verzekerd heeft dat MBS ontsnapt aan aansprakelijkheid’, tweet Sarah Leah Whitson van Dawn, ‘terwijl het president Biden was die beloofde aan het Amerikaanse volk dat hij alles zou doen om hem aansprakelijk te stellen.’

Cengiz had haar toevlucht genomen tot het Amerikaanse gerecht nadat een eerder onderzoek onder druk van MBS ook al op een sisser was afgelopen in Turkije, thuisland van Cengiz. Op 7 april van dit jaar verwees een Turkse rechtbank het proces door naar Saudi-Arabië, waar verschillende van de hoofdverdachten al waren vrijgesproken. In Saudi-Arabië zelf vond in 2019 een schijnproces plaats dat door Amnesty International is omschreven als ‘witwassen’.

De beslissing van de Verenigde Staten leidt ook tot zenuwachtigheid bij andere tegenstanders van het Saudische regime. Een van hen is Saad al-Jabri, een voormalig topfiguur van het Saudische regime die in ballingschap in Canada leeft. Enkele dagen na de moord op Khashoggi was er een vermoedelijk Saudisch moordcommando naar hem op weg, tot die werd onderschept op de luchthaven van Toronto. Volgens hem geeft Biden aan MBS nu een ‘licence to kill’.