Hoe kan het vertrouwen in de kinderopvang hersteld worden? ‘Je kind via camera’s volgen geeft net nog meer stress’

‘Wij hebben nooit gemerkt dat er iets aan de hand was”, zegt Yana Janssens. Haar 8 maanden oude zoontje werd tot deze week bij ‘die ene crèche in Keerbergen’ opgevangen. De crèche die deze week met onmiddellijke ingang gesloten werd nadat een kind met ducttape vastgebonden werd. De crèche waar sinds 2015 al drie formele klachten tegen ingediend waren. De crèche waar ook Janssens dochter, die sinds september naar school gaat, twee jaar lang opgevangen werd.

“Ik heb haar net nog gevraagd of ze in de crèche altijd lief voor haar zijn geweest. Maar als ik het over die plek heb, dan lacht ze gelukzalig. Dat stelt ons toch wat gerust, al speelt natuurlijk ook mee dat mijn zoontje daar niet meer naartoe hoeft. Tegelijk twijfel ik heel erg. Wat is er precies gebeurd? Heeft ons oudergevoel ons dan zo in de steek gelaten? Ik merk dat de andere ouders daar ook mee zitten: er is veel wantrouwen.”

Als kinderverzorgster is Janssens daar ook op haar eigen werk mee bezig, net als haar collega’s. Alsof ze wat meer op de tippen van hun tenen lopen, bang dat de dingen kunnen escaleren, dat er een misverstand ontstaat of iets verkeerd wordt geïnterpreteerd.

Het is sowieso een moeilijke balans. Als jonge ouder vertrouw je je kind, je kostbaarste bezit, toe aan onbekenden. Bekwame onbekenden, hoop je dan, maar de verhalen van wantoestanden in sommige kinderdagverblijven doen overal in het land magen in elkaar krimpen.

“Ik zie het in mijn mailbox: veel ouders stellen zich de vraag hoe ze kunnen weten of alles oké is bij het kinderdagverblijf waar ze hun kind willen inschrijven. Dat is al een tijdje zo, maar het laatste jaar krijg ik die vraag veel vaker”, zegt Michel Vandenbroeck, hoofddocent gezinspedagogiek (UGent) gespecialiseerd in kinderopvang.

Hij benadrukt dat dit wantrouwen niet het overkoepelende sentiment is: het leeft vooral bij een kleinere groep ouders die al een slecht gevoel hadden bij hun crèche en nu sneller een klacht indient of stappen onderneemt. Een andere onzekere groep zijn de aanstaande ouders, de mensen die zich afvragen hoe ze in het licht van de huidige gebeurtenissen de zoektocht naar opvang moeten aanvatten.

Dat bevestigt Vicky Meulenaere, directeur Stedelijke Kinderopvang Antwerpen. “Vanuit de opvang zelf proberen wij dat vertrouwen zoveel mogelijk te winnen tijdens kennismakingsmomenten met rondleiding waar ouders vragen kunnen stellen. Die vragen zijn wel pittiger dan vroeger. Je merkt dat ouders alerter zijn.”

Vandenbroeck begrijpt die toegenomen voorzichtigheid. Maar, zegt hij, “het is wel belangrijk om te benadrukken dat het grootste deel van de sector heel goed werkt en ook een goede band heeft met de ouders. Dat zie je ook bij ouders wier kindje al ingeschreven is bij een crèche: er heerst vooral solidariteit in plaats van wantrouwen.”

Livestream

Zo ook bij Nathalie Schittekatte, die tevreden is van de crèche van haar dochter van 1,5, maar merkt dat andere, nieuwe ouders wel ongeruster zijn. “Gisteren nog polste een mama, wier kindje nog maar net gestart is, of ik tevreden ben. Mensen willen gerustgesteld worden.”

Schittekatte, die een tijdje in het buitenland woonde, weet hoe ver die geruststelling soms kan gaan. “In Canada bieden steeds meer crèches een livestream aan. Ik ben daar geen voorstander van. Als werkende ouder wil ik niet de hele dag bezig zijn met mijn dochter. Volgens mij zorgt dat net voor meer stress. Ik hoor ’s avonds wel hoe ze het heeft gesteld.”

De meeste kinderdagverblijven in België werken met een systeem waarbij ouders op het einde van de dag ingelicht worden, mondeling uiteraard, maar ook via een zogenaamd heen-en-weerboekje, waarin alles wordt genoteerd, of via een overzichtsmail. Ook Whatsapp-groepen met updates over sluitingsdagen, coronabesmettingen of voorleesmomenten en apps als Bitcare waarin bijgehouden wordt wanneer en hoe een kind eet, slaapt en drinkt, worden steeds populairder.

Crèches met een camerasysteem waarop ouders het wel en wee van hun kroost in realtime kunnen volgen zijn vooralsnog niet bekend, al zijn in Antwerpen wel tien van de veertien stadscrèches voorzien van camera’s, geïnstalleerd na agressie van een ouder tegen een verzorger.

De camera’s hangen niet op plekken waar verzorgers hun pauzes nemen of waar de kinderen verschoond worden en de beelden worden pas bekeken als er een klacht wordt ingediend en na “gedegen procedures”. Slechts drie mensen zijn gemachtigd om de beelden te bekijken, zelfs ouders krijgen ze niet te zien.

Toch zorgden de camera’s in het begin wel voor vragen bij het personeel van de crèches, al is dat niet nodig: het systeem werkt in twee richtingen, waarbij zowel kinderen als personeel beschermd worden, klinkt het op het kabinet van schepen Nabilla Ait Daoud (N-VA).

Blauwe plekken

Op de crèche van de zoontjes van Maarten Bressinck zijn zo’n camera’s aanwezig, al speelde dat helemaal geen rol in hun beslissingsproces. Toen hij en zijn vrouw hun eerste kind gingen inschrijven, eind 2019, hadden ze vooral aandacht voor de klik met de verzorgsters en de faciliteiten, al viel het hen wel op dat er toen al veel nadruk op veiligheid werd gelegd tijdens de rondleiding.

“We waren overweldigd want we wisten nog maar net dat mijn vrouw zwanger was. Onze bezorgdheden gingen toen vooral naar de typische dingen die baby’s kunnen overkomen, zoals wiegendood. Ik denk wel dat, mochten we nu opnieuw op zoek moeten naar een crèche, we waarschijnlijk meer belang zouden hechten aan dit thema, en proberen na te gaan of er eerdere incidenten zijn geweest in de specifieke ­opvang en informeren bij andere ouders”

Bressinck benadrukt evenwel zijn respect en bewondering voor kinderverzorgers. “Het is voor hen allemaal niet makkelijker geworden en je merkt de extra voorzichtigheid. Wanneer we de laatste maanden ons zoontje gaan ophalen en hij heeft een nieuwe blauwe plek – hij is een echte stuiterbal, dus dat gebeurt – heerst er voelbare spanning bij de verzorgsters als ze dat proberen uit te leggen.”

“Het laatste wat je wilt als er verhalen in het nieuws komen van crèches waar kindjes verwaarloosd of ruw behandeld werden, dat ouders denken dat het hier ook zou kunnen gebeuren”, zegt Florence Kerckhove, verantwoordelijke van een kinderdagverblijf.

“We zijn ons dan ook nog meer dan vroeger bewust dat het vertrouwen van ouders noodzakelijk is. Dat we heel open moeten communiceren met hen, hen vragen stellen over hoe ze zelf de dingen thuis aanpakken. We posten ook al eens foto’s in een besloten Facebook-groep, en ook de wenmomenten zijn heel belangrijk. Ouders komen een halve dag met hun kind naar hier om te zien hoe het eraan toe gaat. Sommigen willen meerdere keren langskomen, en dat mag natuurlijk.”

De crèche waar de 10 maanden oude zoon van Micha Symoens opgevangen wordt, werkt met een app die hem en zijn partner regelmatig updates geeft. “Het is fijn om tijdens de dag te kunnen kijken hoe het met hem gaat.

“De harde realiteit is dat ik mijn zoon soms maar een kwartiertje zie voor hij in bed moet. Als mijn trein vertraging heeft, mis ik mijn zoon helemaal. Dan zijn foto’s van de crèche en een lijstje met wat hij gedaan heeft wel een kleine troost. Een vorm van controle is het natuurlijk niet, zo’n app. Op zich kan je daarin noteren wat je maar wilt. Met of zonder technologische snufjes; het vertrouwen dat je de verzorgers geeft is essentieel.”

Band met kinderverzorgers

Frappant genoeg zou je denken dat, om dat vertrouwen te bestendigen, ouders net zouden aangeven dat ze meer apps, meer camera’s zouden willen, zeker in een controlemaatschappij als deze. Maar het valt op dat weinig ouders eigenlijk vragende partij zijn voor meer van zulke systemen. Dat het wantrouwen dat er heerst vooral gericht is naar de controlesystemen die kinderdagverblijven moeten evalueren, en niet naar de verzorgers zelf.

“Dat verbaast me helemaal niet”, zegt Vandenbroeck. “Kinderopvang draait om die vertrouwensband, en daarvoor werkt niets beter dan een dagelijks gesprekje als je je kind gaat halen. Want wat zegt dat eigenlijk, een gestandariseerde app die bijhoudt hoe vaak je kind een nieuwe pamper kreeg?”

Hoe je die vertrouwensband verkrijgt, is helaas geen exacte wiskunde. Het gaat om een buikgevoel, om mond-op-mondreclame, om transparantie. Dat je als ouder af en toe kan binnenspringen, bijvoorbeeld. Dat je kind vrolijk speelt wanneer je die gaat afhalen.

Een ouder gaf aan dat de aanwezigheid van kinderen die vegan eten ook een goede indicator is. “Niet dat onze zoon vegan eet, maar je weet zo wel dat die crèche aandacht besteedt aan verse voeding en individuele noden van kindjes.”

“Natuurlijk is het in het begin wennen, als ouder”, zegt Christiaan Vansteenkiste wiens jongste zoon sinds vorige week ‘afgestudeerd’ is van de crèche. “Je geeft immers een groot stuk van de vorming van je kinderen uit handen. In mijn geval was dat extra pittig: mijn dochter bleek zorgbehoevend en mijn zoon heeft veel voedselintoleranties.

“Wat hielp voor de vertrouwensband is dat het een gemeentelijke crèche is: iedereen kent elkaar min of meer, en je komt de verzorgers ook tegen in de winkel, bijvoorbeeld. Als ik dan zie dat mijn kinderen op hen afrennen, dan weet je dat het snor zit. Ik denk, of hoop, dat de meeste ouders in een gelijkaardige situatie zitten. Ik wil de horrorverhalen niet relativeren en ik ijver voor meer en betere controle om die in de toekomst te elimineren, maar ik zou toch willen pleiten voor wat liefde en vertrouwen.”