Verschillende landen, waaronder India, gesteund door de Europese Unie, hadden er de afgelopen dagen in Sharm el-Sheikh voor gepleit dat er op de COP27 zou worden besloten tot een geleidelijke uitstap uit alle fossiele brandstoffen. De slottekst neemt echter gewoon de reeds in Glasgow aangenomen formulering over, tot groot ongenoegen van de op dit vlak meest vooruitstrevende landen.

Kort voor het einde van de bijeenkomst werd wel nog een akkoord gevonden over een fonds voor verlies en schade voor de bijzonder kwetsbare landen. Het gaat meer bepaald om financiering door de rijke landen voor de reeds geleden klimaatschade in arme landen. Landen die nu al de effecten van de opwarming van de aarde voelen, zoals Pakistan toen het afgelopen jaar overstroomde, wilden al langer zo’n fonds. Hoeveel geld het fonds gaat kosten, wie precies mee moet betalen en welke landen mogelijk geld ontvangen is allemaal nog onduidelijk. Dat wordt in het komende jaar besproken.

VN-secretaris-generaal Antonio Guterres heeft zondag al teleurgesteld gereageerd op het gebrek aan ambitie van de COP27. “We moeten de uitstoot (van broeikasgassen) nu drastisch verminderen - en dat is een kwestie waarop deze COP geen antwoord heeft geboden”, zei hij na afloop van de klimaattop.

(Lees verder onder de tweet)

“Onvoldoende voor de mensheid en de planeet”

De Europese Unie heeft zondagmorgen, bij monde van Europees onderhandelaar Frans Timmermans, scherpe kritiek geuit op de eindtekst van de VN-klimaatconferentie COP27 in het Egyptische Sharm-el-Sheikh. “Wat nu voorligt, is onvoldoende als stap vooruit voor de mensheid en de planeet”, verklaarde de vicevoorzitter van de Europese Commissie.

“Er staan onvoldoende bijkomende inspanningen in van de grootste uitstoters om hun uitstoot sneller in te perken”, vervolgde Timmermans tijdens de plenaire zitting waarin de eindtekst werd aangenomen.

Op het vlak van verlies en schade, stond de EU volgens Timmermans voor een “moreel dilemma”. De voorstellen die in Sharm-el-Sheikh op tafel lagen, gingen niet ver genoeg, maar Timmermans stelde dat EU “een fonds waarvoor kwetsbare landen decennialang hebben gevochten”, niet zonder meer wou afschieten. Dat zou een “enorme fout en een grote gemiste kans” geweest zijn.

De EU laat haar ambitieuzere klimaatdoelstellingen echter niet schieten. Ondertussen ondersteunen meer dan 80 landen wereldwijd dat de globale emissies ten laatste in 2025 moeten pieken. “Helaas wordt daar hier geen rekening mee gehouden.”

De wereld heeft al veel tijd verspeeld, besloot Timmermans, “maar morgen beginnen we reeds met de voorbereidingen voor COP28”. Die vindt eind 2023 plaats in de Verenigde Arabische Emiraten.

(Lees verder onder de foto)

“De berg heeft een muis gebaard”

Federaal klimaatminister Zakia Khattabi reageert zondagochtend ontgoocheld op de eindtekst van de klimaattop COP27 in het Egyptische Sharm-el-Sheikh. “De berg heeft een muis gebaard”, stelt de minister, die er voor de Europese Unie de onderhandelingen voerde op het vlak van mitigatie. Khattabi verwelkomt de oprichting van een fonds voor verlies en schade, maar betreurt dat dat ten koste is gegaan van inspanningen op het vlak van mitigatie, het indammen van de gevolgen van de klimaatverandering door de uitstoot van broeikasgassen te reduceren.

“Voor mij gaan die twee hand in hand, solidariteit is ook alles in het werk stellen om verlies en schade te vermijden”, klinkt het. “Nu hinken we op twee gedachten.”

De minister brengt in herinnering dat recente rapporten erop wijzen dat we op weg zijn naar een wereldwijde opwarming van 2,5 graden Celsius. “Dat is een catastrofe voor de mensheid en vooral voor de meest kwetsbare landen.”

De federale klimaatminister schrijft het mislukken van een ambitieuzere tekst toe aan “het gebrek aan vertrouwen” tussen de onderhandelende partijen. “Dit akkoord was het enige mogelijke in deze context.”

Al eindigt Khattabi wel met hoopvolle noot. “Er wordt een nieuw hoofstuk geopend. De eerste regels moeten bijdragen aan het herstel van het vertrouwen. Dat is een noodzakelijke voorwaarde voor een ambitieuzer akkoord in de toekomst.”

“Gemiste afspraak voor exit fossiele brandstoffen

Voor Greenpeace heeft de net afgelopen klimaattop in het Egyptische Sharm-el-Sheikh een “stap vooruitgezet gezet voor klimaatrechtvaardigheid”. Maar de COP27-top “mist de afspraak voor de exit uit fossiele brandstoffen”, betreurt de milieuorganisatie zondagochtend in een persbericht. De slottekst pakt de oorzaak van de klimaatcrisis niet aan, zo luidt de kritiek.

“Dit is de start van een nieuw tijdperk voor klimaatrechtvaardigheid”, dixit Yeb Sano, hoofd van de internationale Greenpeace-delegatie in Sharm-el-Sheik. “Regeringen hebben hier de basis gelegd voor een nieuw, langverwacht fonds dat cruciale steun biedt aan kwetsbare landen en gemeenschappen die lijden onder de gevolgen van de klimaatcrisis. We moeten er nu voor zorgen dat de landen en bedrijven die het meest verantwoordelijk zijn voor de klimaatcrisis, de grootste bijdrage leveren.”

Maar voor Greenpeace is de uitfasering van kool, gas en olie van groot belang om de Parijs-doelstelling, de opwarming beperken tot anderhalve graad, te behalen. “De oliestaten en een klein leger van 600 fossiele brandstoflobbyisten hebben hier verhinderd dat de slottekst het einde van fossiele brandstoffen inluidt”, dixit Yeb Sano.

“Dit is absurd. Als we niet snel afstappen van fossiele brandstoffen, zullen we de kritieke drempel van 1,5 graad overschrijden en zal geen enkel bedrag hoog genoeg zijn om de kosten voor verlies en schade te compenseren. Zo eenvoudig is het. Als je badkuip overloopt, draai je de kraan dicht, je wacht niet rustig af om daarna een grotere dweil te gaan kopen.”

In België blijft het klimaatbeleid volgens Greenpeace al jaren geblokkeerd door Vlaanderen. Een gebrek aan ambitie en solidariteit, luidt het verdict. Daarbij moet Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) het ontgelden. Vlaanderen lag volgens Greenpeace dwars over het fonds voor klimaatschade en verlies.

“Door thuis te blijven van deze klimaattop, was het voor Zuhal Demir uiteraard makkelijk om de stemmen uit de meest kwetsbare landen te negeren. Zij vroegen hier een eerlijke en duurzame compensatie voor de schade die zij lijden door de klimaatcrisis, een crisis waar ze zelf niet de schuldigen van zijn”, zegt Joeri Thijs van Greenpeace België in het persbericht. “Deze Vlaamse regering zou zich kapot moeten schamen dat Vlaanderen zijn verantwoordelijkheid als rijke vervuiler niet opneemt en moeilijk doet over broodnodige wereldwijde solidariteit”, klinkt de kritiek.

“Fonds voor het einde van de wereld”

Ook WWF spaart de kritiek niet nu de klimaattop in Sharm-el-Sheikh, na verlengingen, afgerond is. Het fonds voor verlies en schade is een positieve stap, maar “dreigt een fonds voor het einde van de wereld te worden”.

Omdat er geen overeenstemming is over ambitieuzere maatregelen om de uitstoot te verminderen, glijdt volgens de milieuorganisatie de doelstelling om de opwarming van de aarde te beperken tot anderhalve graad immers weg. Zo eindigt de COP27-top voor WWF zonder de noodzakelijke vooruitgang qua klimaatambities.

“Het akkoord over verlies en schade is een positieve stap, maar het dreigt een ‘fonds voor het einde van de wereld’ te worden als de landen niet sneller handelen om de uitstoot te verminderen en de opwarming te beperken tot minder dan 1,5 graad Celsius”, zegt Manuel Pulgar-Vidal, wereldwijd hoofd klimaat en energie bij WWF, in een persbericht.

De landen hebben volgens Pulgar-Vidal de kans gemist om de geleidelijke afschaffing van fossiele brandstoffen te versnellen. De wereld blijft hierdoor “op weg naar een klimaatcatastrofe”. “Zonder snelle en diepgaande emissiereducties, zullen we de omvang van de verliezen en de schade niet kunnen beperken.”

Alice Ruhweza, regionaal directeur van WWF voor Afrika, voegt eraan toe dat de “behoeften en prioriteiten van Afrika niet aan bod kwamen” in Sharm-el-Sheikh. “Afrika staat in de frontlinie van de klimaatcrisis en is zeer kwetsbaar voor de gevolgen ervan. We zien nu al vreselijke gevolgen, verliezen en schade in het hele continent.” De vooruitgang voor het schadefonds is welkom, maar onvoldoende.