De stijging van de zeespiegel bedreigt het voortbestaan van de Malediven.
2019 Getty Images

"Een reddingssloep in een orkaan": kleine eilandstaten verlaten klimaatconferentie met gemengde gevoelens

Hoewel op de VN-klimaatconferentie is besloten een fonds voor herstelbetalingen van klimaatrampen op te richten, blijven kleine eilandstaten overal ter wereld met gemengde gevoelens achter. De klimaatopwarming en de stijging van de zeespiegel bedreigen hun voortbestaan. Toch zijn op de klimaatconferentie geen ambitieuzere doelstellingen besloten om de klimaatopwarming tegen te gaan.

De VN-klimaatconferentie in Sharm-el-Sheikh (Egypte) is officieel afgelopen. De ontwikkelende landen, die een fonds voor herstelbetalingen van klimaatrampen (“loss and damage”) bovenaan de agenda hadden gezet, stappen met gemengde gevoelens het vliegtuig op.

Dat er op de klimaatconferentie besloten is om zo’n loss and damage-fonds op te richten, is zonder meer historisch. Al dertig jaar lang ijveren de kleine eilandstaten en de ontwikkelende landen ervoor.

“Dit fonds voor loss and damage moet de reddingssloep worden die we nodig hebben”, reageerde Antigua en Barbuda op het akkoord, in naam van de Alliantie van Kleine Eilandstaten. Maar, voegt Antigua en Barbuda (een eilandengroep in de Caraïben) daaraan toe, “het is een reddingssloep in een broeiende orkaan”.

Zeespiegel zal nog eeuwen blijven stijgen

De Alliantie van Kleine Eilandstaten ijvert al dertig jaar voor loss and damage-betalingen. Die kleine eilandstaten liggen soms slechts enkele meters boven zeeniveau en bestaan voor een groot stuk uit overstromingsgevoelige kustlijn. Voor die landen zijn de klimaatopwarming en de stijging van de zeespiegel niet meer of minder dan een existentiële bedreiging. Het VN-klimaatpanel IPCC stelde vorig jaar nog in zijn nieuwste klimaatrapport dat de stijging van de zeespiegel door de menselijke uitstoot van broeikasgassen nog zeker “eeuwen tot millennia” zal doorgaan.

Een van de berekeningen van het IPCC stelde dat de zeespiegel met 2 à 3 meter zal stijgen als de opwarming van de aarde beperkt blijft tot 1,5 graden Celsius, en tot 6 meter bij 2 graden Celsius. Al moet wel gezegd dat er onder de auteurs van het rapport geen volledige overeenstemming was over die projecties.

Geen nieuwe afspraken om de oorzaak van de klimaatopwarming aan te pakken

De Alliantie stelt vast dat er aan de oorzaak van hun klimaatproblemen weinig gedaan is op de klimaatconferentie. Tot de deadline armworstelden de onderhandelaars om de ambitie van de vorige klimaatconferentie in Glasgow levend te houden: de klimaatopwarming beperken tot 1,5 graden Celsius. 

Als we de 1,5 graden Celsius niet in leven houden, dan wil dat zeggen dat we onze huizen hebben ingeruild voor loss and damage-geld

Palau, een eilandengroep in Oceanië

Om dat doel effectief te bereiken, zijn er “snelle, diepe en volgehouden reducties nodig van de uitstoot van broeikasgassen, zodat de wereldwijde netto-uitstoot tegen 2030 teruggebracht wordt met 43 procent in vergelijking met het niveau van 2019”, stipt de slottekst aan. Maar de wereld komt zelfs niet in de buurt van die doelstellingen. De wereldwijde uitstoot stijgt nog steeds elk jaar.

Toch zijn er op de klimaatconferentie geen nieuwe, ambitieuzere afspraken gemaakt om de uitstoot sneller terug te dringen. India stelde bijvoorbeeld voor om een van de doelstellingen van Glasgow, het gebruik van steenkool afbouwen, uit te breiden naar alle fossiele brandstoffen. Europa steunde dat voorstel, maar grote olieproducerende landen zoals Saudi-Arabië en Rusland lagen dwars. Saudi-Arabië presteerde het zelfs om te verklaren dat fossiele brandstoffen op zich geen probleem zijn, maar wel de uitstoot die ze veroorzaken.

"Slechts 86 maanden om dit nog in orde te brengen"

“Als we de 1,5 graden Celsius niet in leven houden, dan wil dat voor onze landen zeggen dat we onze huizen hebben geruild voor loss and damage-geld”, klinkt het vanuit Palau, een eilandengroep in Oceanië.

De minister van Milieu van de Malediven, Aminath Shauna, zegt dat ze “ontgoocheld” is dat er geen strengere doelstellingen werden afgesproken. De Malediven liggen slechts 2 meter boven de zeespiegel, en dreigen zelfs bij 1,5 graden Celsius dus al te overspoelen. 

“Waarom moeten we het hebben over loss and damage? Omdat we gefaald zijn in mitigatie en adaptatie (respectievelijk het terugdringen van de uitstoot, en landen helpen om zich aan te passen aan de gevolgen van de klimaatverandering, red.). We hebben slechts 86 maanden om dat in orde te brengen. Hoe langer we wachten, hoe duurder het wordt.”

Gelijkaardige geluiden klonken er onder andere vanuit Tuvalu, de Marshall-eilanden (beide in de Stille Oceaan) en Nieuw-Zeeland.

Een andere inwoner van een eiland, zij het een dat op korte termijn minder bedreigd wordt door de klimaatverandering, sloot zich daarbij aan. “Dit is geen moment om zonder meer te vieren. De polsslag van 1,5 graden is zwak. Ze ligt op intensieve zorgen”, besloot Alok Sharma, de Britse voorzitter van de vorige VN-klimaatconferentie in Glasgow.

Meest gelezen