Er zijn weer meer files dan voor corona, ondanks meer telewerk. Hoe komt dat?
Heb jij ook het gevoel dat je in de afgelopen weken méér dan ooit in de file stond? Dan is je indruk juist. Uitgedrukt in filezwaarte (of filedruk) was oktober 2022 de op één na zwaarste oktobermaand sinds het begin van de metingen door het Vlaams Verkeerscentrum in 2011. Toch is er nog steeds minder verkeer dan voor corona. Waarom staat er dan méér file? VRT NWS dook in de cijfers van het Vlaams Verkeerscentrum en zocht een verklaring.
Filezwaarte of filedruk betekent: hoeveel files staan er en hoe lang houden ze aan in de tijd. Lengte maal duur dus, en dat wordt uitgedrukt in “kilometer.uur”. In oktober 2022 was dat voor een gemiddelde werkdag 1.034 kilometer.uur voor alle Vlaamse hoofdwegen samengeteld. Alleen oktober 2021 was nog nét iets erger: 1.078 kilometer.uur.
Ironisch genoeg situeerde oktober 2021 zich nog in de coronaperiode, meer bepaald tussen de vierde en de vijfde golf. Op de derde plaats staat oktober 2019 met 978 kilometer.uur, in de periode voor corona dus. Alle oktobermaanden in 2018 en verder terug in de tijd scoren nog lager.
Maak je een top 10 van de zwaarste filemaanden sinds de metingen in 2011, dan bekleedt oktober 2022 zelfs de zesde plaats. De ergste filemaand ooit tot nog toe was juni 2019 met 1.108 kilometer.uur. En om een en ander in een historisch perspectief te plaatsen: in oktober 2011 bedroeg de filedruk per werkdag 655 kilometer.uur. We staan sindsdien dus tot 60 procent vaker aan te schuiven.
Ondanks de energiecrisis leggen we nog veel kilometers af
Het heeft er dus alle schijn van dat het fileprobleem na corona nog toeneemt. Ondanks de hogere energieprijzen. Nochtans hadden we gehoopt dat de files bijvoorbeeld door volgehouden telewerk na corona toch zouden afnemen?
Uit onderzoek blijkt dat we na corona inderdaad nog steeds vaker thuiswerken dan voor de crisis: dik 57 procent van de Belgische ambtenaren en bedienden werkt minstens occasioneel tot zelfs voltijds nog thuis. De helft, zo'n 28 procent, doet dat twee tot drie dagen per week, zegt professor arbeids- en organisatiepsychologie Anja Van den Broeck (KU Leuven) in de Morgen van afgelopen weekend.
Veel telewerken helpt om de spitsen te ontlasten maar voor de totale filedruk maakt het nauwelijks uit: tegen 2040 nauwelijks minder dan 1.6 procent vraag naar vervoer
Maar waarom leidt dat dan niet tot minder files? Het antwoord is simpel: omdat het woonwerkverkeer maar één derde uitmaakt van alle verplaatsingen. De andere twee derde hebben te maken met diensten– en vrijetijdsverkeer. Lees: een doktersbezoek, een rit naar de supermarkt of een trip naar vrienden of naar de kust. Het marktaandeel van de auto in die categorieën ligt erg hoog in de middag en avond. We besparen in huis misschien wel op gas en elektriciteit, maar die auto hebben we nog steeds nodig om desnoods onze huismerken in de supermarkt te halen.
In april 2020, toen de eerste corona-lockdown begon, legden we met alle gemotoriseerde voertuigen samengeteld op de hoofdwegen 32 miljoen kilometer af. In oktober 2022 was dat al gestegen tot 65 miljoen kilometer. In oktober 2019 was dat zelfs 67 miljoen kilometer.
Vrachtwagens verstoppen onze wegen
Waar komt dan de rest van die verkeersexplosie vandaan? Dat heeft ook te maken het vrachtverkeer. Vrachtwagens nemen op de weg 2,5 keer méér plaats in dan een auto. En er rijden meer vrachtwagens op onze wegen dan voor corona. Sinds de zomer van 2020 zijn we door de lockdowns vaker online gaan kopen en die gewoonte houden we blijkbaar vast.
E-commerce veroorzaakt veel intensere globale logistieke stromen want veel producten komen van andere continenten. Die belanden in onze havens en op onze luchthavens, waarna een groot deel in vrachtwagens terechtkomt. In 2021 kwam er post-corona ook nog eens een flinke inhaalbeweging voor de invoer van bijvoorbeeld chips voor auto’s.
Als we die goederen niet vaker op binnenvaart en spoor krijgen, zal de gemiddelde snelheid op de snelwegen tegen 2040 nog eens met 10 tot 15 procent dalen omdat er meer files staan.
Dat vertaalt zich op de weg. Het is niet toevallig dat in de cijfers van het verkeerscentrum de drukste vrachtmaanden zich bijna allemaal in de afgelopen, zeer recente jaren situeren. In oktober reden alle vrachtwagens samen op de hoofdwegen 12,3 miljoen kilometer per gemiddelde werkdag bij elkaar. Alleen in oktober van vorig jaar lag dat cijfer nog net iets hoger.
De cijfers bevestigen ook de voorspellingen van het Federaal Planbureau voor de mobiliteit op onze wegen tot 2040: het bureau verwacht tot dat jaar slechts 8 procent meer reizigersverkeer maar méér dan 20 procent extra goederenvervoer. Als we die goederen niet vaker op binnenvaart en spoor krijgen, zal de gemiddelde snelheid op de snelwegen tegen die tijd nog eens met 10 tot 15 procent dalen omdat er meer files staan.
Een bijkomende en laatste verklaring voor de zware filedruk in oktober 2022 zijn ongetwijfeld ook de vele wegenwerken die tijdens die maand werden uitgevoerd, met op kop de noodherstellingen aan het viaduct van Merksem, waardoor het verkeer rond Antwerpen een paar keer muurvast kwam te zitten.