Geachte rector, beste Rik Van de Walle, extremisme indijken doe je niet door het als universiteit een forum te geven

Filip Dewinter (Vlaams Belang) trekt door onze universiteiten en dat zorgt voor opschudding, en terecht. Wij willen met deze brief het protest versterken dat erop is gericht om Dewinter geen lezing over omvolking te laten geven aan onze universiteit.

Wij zijn docenten en onderzoekers en willen ons uitdrukkelijk vanuit deze rol uitspreken. Aan wetenschap doen ligt ons nauw aan het hart. Kritisch denken willen we te allen tijde aanmoedigen. En net daarom is het onze maatschappelijke rol om het onderscheid te blijven maken tussen wat vrij, kritisch denken en wetenschap kenmerkt, en wat onwetenschappelijk, ideologisch gevaarlijk gedachtegoed is. Tussen het aanwakkeren en het verhinderen van democratisch debat. Wetenschap is op zich niet waardenvrij maar vertrekt altijd vanuit bepaalde waarden en normen, zoals het kader van de democratie. Dit onderscheid gaat makkelijk op de schop. Een maatschappij (of universiteit) die zich verschanst achter de vrijheid van meningsuiting gaat haar verantwoordelijkheid uit de weg als deze waarden overduidelijk met de voeten getreden worden.

De coalitie ‘Geen haat en racisme aan de UGent’ wees er al op dat de omvolkingstheorie terroristisch geweld tegen moslims wereldwijd inspireerde (DM 10/11). In een reactie liet rector Rik Van de Walle weten niet te zullen optreden zolang er geen wetten overtreden worden (DM 10/11). We beseffen dat er weinig juridische handvatten zijn om deze uitnodiging uit naam van een studentenvereniging te weigeren. Meer dan het oplossen van de technische juridische aspecten omtrent het a priori tegengaan van racisme, willen wij het hebben over maatschappelijke prioriteiten in het huidige politieke klimaat.

Een zekere legitimiteit

De zogenaamde omvolkingstheorie is een racistische ideologie. Je kan erover lezen in allerlei media en het staat Dewinter vrij om zich hierover blijvend uit te spreken. We plaatsen alleen vraagtekens bij het bieden van een podium binnen universiteitsmuren. Dat lijkt ons niet de beste manier om om te gaan met extremisme, met de cruciale uitdaging van fake news en complottheorieën, en het streven naar de weerspiegeling van een diverse samenleving in een inclusieve universiteit. De lezing toelaten gaat in tegen de waarden die de universiteit omarmt in haar non-discriminatieverklaring. Onderzoek in verschillende Europese landen wijst op een toename van gewelddadige islamofobe incidenten. Moslimstudenten in het hoger onderwijs voelen zich in verschillende landen geviseerd, benadeeld en niet welkom.

Het toelaten van dit omvolkingsdiscours binnen de academische ruimte is schadelijk omdat het een zekere legitimiteit verleent aan een onwetenschappelijke, extreemrechtse theorie. Het idee van omvolking door een vijandige overname van Europa door geïmmigreerde moslims circuleert al decennialang in extreemrechtse middens. Het vindt een voedingsbodem in eeuwenoud gedachtegoed dat moslims portretteert als niet te vertrouwen en uit op het overwinnen en bekeren van niet-moslims: het zogenaamde gevaar van de islamisering. In België is Dewinter een van de meest prominente verspreiders van deze vorm van racisme.

Het principe van vrije meningsuiting wordt courant ingeroepen en overschaduwt al te vaak andere waarden. Er wordt vergeten dat politieke en burgerlijke mensenrechten geen geïsoleerde ideeën zijn maar met elkaar verweven en van elkaar afhankelijk zijn. Een radicaal niets ontziend recht op vrije meningsuiting schiet zijn democratisch doel voorbij als het gebruikt wordt om andere rechten in te perken of op te schorten, zoals het recht op asiel en migratie. Het recht op vrije meningsuiting kan alleen maar bestaan dankzij die andere mensenrechten. Meer nog, de huidige wetgeving beperkt al het recht op vrije meningsuiting op verschillende domeinen zonder dat dit geproblematiseerd wordt. Bij het beperken van haat en racisme echter wordt vrije meningsuiting telkens weer absoluut geacht, zo lijkt het wel.

Het debat vandaag hoort niet te gaan over de verdediging van abstracte principes als vrijheid van meningsuiting, alsof we in een historisch en politiek vacuüm leven. Dewinters opvattingen maken deel uit van een globale opgang van islamofobie en extreemrechts in Europa en worden steeds meer mainstream, alsof het zou gaan om redelijke voorstellen die wetenschappelijk beargumenteerd kunnen worden. Onze maatschappelijke instituties, scholen en universiteiten voorop, horen zich bewust te zijn, nota te nemen, en actie te ondernemen om de Europese opgang van islamofobie en bijhorend fake news en racistische theorieën te herkennen en tegen te gaan.

Het debat vandaag hoort te gaan over hoe we als samenleving het gevaar van extreemrechts en extremisme in het algemeen kunnen indijken. Dat doe je alvast niet door het als universiteit een forum te geven. We herhalen onze eerdere oproep (‘De Wereld Morgen’, 28/5/21) om als universiteit geïnformeerde maatschappelijke prioriteiten te stellen en te kiezen voor een inclusieve universiteit waar iedereen welkom is en die zich houdt aan de non-discriminatieverklaring.

An Van Raemdonck (Onderzoekscentrum voor Cultuur & Gender, Universiteit Gent); Koen Bogaert (The Middle East and North Africa Research Group, Universiteit Gent); Pascal Debruyne (Odisee Hogeschool); Stef Craps (Vakgroep Letterkunde, Universiteit Gent); Jan Orbie (Vakgroep Politieke Wetenschappen, Universiteit Gent); Pascal Gielen (Sociologie, Universiteit Antwerpen); Piet Van Avermaet (directeur Steunpunt Diversiteit & Leren, Ugent); Hendrik Vos (vakgroep Politieke Wetenschappen, UGent); Sven Biscop (vakgroep Politieke Wetenschappen, UGent); Dries Lesage (vakgroep Politieke Wetenschappen, UGent); Marc Boone (Em. Prof. Geschiedenis, UGent); Marysa Demoor (Engelse literatuur, UGent); Gita Deneckere (vakgroep Geschiedenis, decaan Letteren en Wijsbegeerte UGent); Gert Buelens (vakgroep Letterkunde, UGent); Geert Van Hove (Disability Studies and Inclusive Education, UGent); Ilse De Vos (directeur Humanities Academie, UGent); Guy Vanthemsche (Em. Prof. Hedendaagse Geschiedenis, VUB); Rudi Laermans (Em. Prof. Sociologie, KU Leuven); Jan Vranken (Em. prof. Sociologie, Universiteit Antwerpen); Sami Zemni (Prof. Politieke Wetenschappen, Vakgroepvoorzitter Conflict en Ontwikkelingsstudies); Siggie Vertommen (Onderzoekscentrum voor Cultuur & Gender, Universiteit Gent); Katrien Jacobs (Onderzoekscentrum voor Cultuur & Gender, Universiteit Gent); Amal Miri (Departement Sociologie, Universiteit Antwerpen); Karel Arnaut (Departement Sociale en Culturele Antropologie, KU Leuven); Jeroen Wijnendaele (Vakgroep Geschiedenis, Universiteit Gent); Michael Meeuwis (Vakgroep Afrikanistiek, Universiteit Gent); Nadia Fadil (Departement Sociale en Culturele Antropologie, KU Leuven); Katrien De Graeve (Onderzoekscentrum voor Cultuur & Gender, Universiteit Gent); Aymon Kreil (Vakgroep Arabistiek en Islamkunde, Universiteit Gent); Karim Zahidi (Vakgroep Wijsbegeerte, Universiteit Gent & Universiteit Antwerpen); Giselle Corradi (Human Rights Centre, Universiteit Gent); Brecht De Smet (postdoctoraal onderzoeker, Conflict and Development Studies, Universiteit Gent); Koen Bostoen (Vakgroep, Talen en Culturen — Afrika, Universiteit Gent); Evert Peeters (Universiteit Antwerpen); Ruth Razan Loos (Sint Lucas School of Arts Antwerpen, KdG); Tom Claes (Wijsbegeerte, Universiteit Gent); Jan Dumolyn (Vakgroep Geschiedenis, Universiteit Gent); Luce Beeckmans (Departement Architectuur, KU Leuven/ Vakgroep Architectuur & Stedenbouw, UGent); Thomas R. Moore (Koninklijk Conservatorium Antwerpen); Petra Van Brabandt (hoofd onderzoek Sint Lucas Antwerpen, KdG / ARIA, UAntwerpen); Robin Vandevoordt (Centre for the Social Study of Migration and Refugees, UGent); Florian Vanlee (Centre for Cinema and Media Studies, UGent); Omar Jabary Salamanca (Department of Conflict and Development, UGENT, REPI, ULB); Gert Verschraegen (Hoogleraar Sociologie, Universiteit Antwerpen); Elisabeth Mareels (KULeuven en Odisee); Janus Verrelst (Universiteit Antwerpen); Devanshi Saxena (Universiteit Antwerpen); Danya Nadar (PhD Candidate, University of Antwerp); Lore Van Praag (Centre for Migration and Intercultural Studies (CeMIS), Universiteit Antwerpen); Samira Azabar (Universiteit Antwerpen); Gert Van Hecken (Universiteit Antwerpen); Rozemarijn Weyers (Sociale en Culturele Antropologie, KU Leuven); Ariël Decoster (UGent, UAntwerpen); Ching Lin Pang (UAntwerpen); Tomaso Ferrando (Research Professor at UA Institute of Development Policy); Floor Verhaeghe (Coordinator Centre for the Social Study of Migration and Refugees, Ugent); Nika Looman (Universiteit Gent); Hugo DeBlock (African Studies, UGent); Salma Mediavilla Aboulaoula (CIMS, UGent); Anissa Bougrea (GIES, UGent); Lien Steyaert (Learning Network on Decolonization, Universiteit Gent); Andreas Niehaus (Talen en Culturen, UGent); Bart Deygers (Vertalen, Tolken en Communicatie, UGent); Katrien De Graef (Talen en Culturen, Assyriologie, UGent); Elisabeth De Schauwer (vakgroep Orthopedagogiek, UGent); Heidi Mertes (vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap, UGent); Veerle Provoost (vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap, UGent); Jo Van Steenbergen (vakgroep Talen en Culturen, UGent); Eline de Jong (departement Sociologie, Universiteit Antwerpen); Sophie Samyn (vakgroep Sociaal werk en sociale pedagogie, UGent); Sara Elloukmani (departement Sociologie, Universiteit Antwerpen); Maria Martin de Almagro (Conflict and Development Studies, Universiteit Gent); Valerie De Craene (vakgroep Geografie, UGent/Cosmopolis, VUB); Gertrudis Van de Vijver (Vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap, UGent); Seppe Malfait (Conflict and Development Studies, Universiteit Gent); Arthemis Snijders (Conflict and Development Studies, UGent); Ewoud Vandepitte (departement Sociologie, Universiteit Antwerpen); Marie Dejonghe (GIES, UGent); Loubna Ou-Salah (departement Sociologie, Universiteit Antwerpen); Marte Beldé (Conflict and Development Studies, UGent); Emma Verhoeven (Universiteit Antwerpen); Benoit Dhondt (Advocaat Antigone); Dominique Kiekens (Coördinator Instituut Samenwerking Universiteit Arbeidersbeweging, ISUA); Amina Adebisi Odofin (Conflict and Development Studies, UGent); Christel Stalpaert (Universiteit Gent); Mattias Vermeiren (Vakgroep Politieke Wetenschappen, UGent); Jules Bakker (Conflict and Development Studies, UGent); Lies Van de Vijver (LUCA School of Arts); Annelies Van de Ven (UCLouvain); Adriana La Selva (Universiteit Gent); Joachim Ben Yakoub (vakgroep Politieke Wetenschappen, UGent); Tessa Vannieuwenhuyze (Universiteit Gent); Arkadi Zaides (UAntwerpen, UGent, KASK, Koninklijk Conservatorium Antwerpen); Aurelie Daems (Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen, UGent); Steff Nellis (Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen, UGent); Thomas Bellinck (KASK/HoGent & UGent); Jorn Verschuere (Conflict and Development Studies, UGent); Elvira Crois (Vrije Universiteit Brussel); Tomas Van Acker (Conflict and Development Studies, UGent); Sam Kniknie (Conflict and Development Studies, UGent); Zoë Ghyselinck (Vakgroep Letterkunde, UGent); Petra Debusscher (Vakgroep Politieke Wetenschappen, Universiteit Gent); Hasan Yar (Vakgroep Politieke Wetenschappen-GIES, Universiteit Gent); Emma Moerman (Universiteit Gent); Julie Carlier (Conflict and Development Studies, Universiteit Gent); Sibo Kanobana (Cultuurwetenschappen, Open Universiteit/Conflict and Development Studies, Universiteit Gent); Ophelie Mercier (Vakgroep Arabistiek en Islamkunde, Universiteit Gent); Allan Souza Queiroz (Vakgroep Sociologie, Universiteit Gent); Sara Fontana (Università degli Studi di Verona - Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen, Universiteit Gent); Jeroen Adam (Vakgroep Conflict and Development Studies, Universiteit Gent); Joost Rekveld (KASK/Hogent, Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen, Universiteit Gent, Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne); Imane Kostet (Departement Sociologie, Universiteit Antwerpen); Marlies Casier (Vakgroep Conflict and Development Studies, Universiteit Gent); Itamar Shachar (Departement Sociologie, Universiteit Antwerpen / Vakgroep Sociologie, Universiteit Gent); Lore Janssens (Departement Sociale en Culturele Antropologie, KU Leuven); Fabienne Bossuyt (Vakgroep Politieke Wetenschappen, Universiteit Gent); Nathan Vandeputte (Vakgroep Politieke Wetenschappen, Universiteit Gent); Liselot Casteleyn (Faculteit Recht & Criminologie, Universiteit Gent); Ayse Güdük (Faculteit Recht en Criminologie, Universiteit Gent); Hadiel Srouji (Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, Universiteit Gent); Ruben Wissing (Onderzoeksgroep Migratierecht, Universiteit Gent); Lore Roels (Onderzoeksgroep Migratierecht, Faculteit Recht en Criminologie, Universiteit Gent).