Oorlogsprocureur en gekwetste triatleet: wie is de speciale aanklager van Donald Trump?

Jack Smith, tijdens een zitting van het Internationaal Strafhof in Den Haag, 2020. © Belga
Rudi Rotthier

Vorige week benoemde VS-minister van Justitie Merrick Garland een speciale aanklager die twee federale onderzoeken naar Donald Trump moet coördineren. Wie is Jack Smith, en waarom verblijft de man nog altijd in Nederland?

Dinsdag was Jack Smith als speciaal aanklager voor het eerst echt actief in een rechtbank. Het openbaar ministerie betwistte voor het Hof van Beroep in Atlanta de aanstelling van een ‘special master’ in de zaak van de huiszoeking in Mar-a-Lago, Donald Trumps verblijf in Florida. De drie rechters, twee daarvan aangesteld door Trump, en de derde ook conservatief, hadden volgens verslaggevers van meerdere media oren naar de argumenten dat zo’n special master nergens voor nodig is bij een legale huiszoeking. Het openbaar ministerie argumenteerde ook dat de special master het gerechtelijk onderzoek nutteloos vertraagt. Een uitspraak in deze zaak volgt later.

Smith had de argumenten van het openbaar ministerie bekeken en goedgekeurd, maar hij was er zelf niet bij in Atlanta.

Hij herstelt in Nederland van een fietsongeval en een knieoperatie.

Dat hij met de fiets ten val kwam, heeft slechts gedeeltelijk met (mislukte?) inburgering in Nederland te maken. Smith was al voor hij in Nederland begon te werken ‘gek van triatlon en van fietsen’, aldus een vriend. Hij is ook een goede triatleet, al zei hij tijdens een interview met het blaadje van een zwemclub in Nashville uit 2018 dat hij ‘de overkant van het zwembad niet kon halen’ tot hij een eind in de dertig was. Zwemmen bleef zijn zwakke discipline, gaf hij in datzelfde interview toe, maar ondanks de zwakkere zwemtijden en zijn voor een sportman gevorderde leeftijd kwalificeerde hij zich voor Team USA en kon hij aan wereldkampioenschappen deelnemen.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Jack Smith op archiefbeeld.

‘Bang om zijn kruit te verschieten’

Dat we naar informatie moeten zoeken in het blaadje van een zwemclub in Nashville Tennessee wijst erop dat Smith geen heel bekende figuur is. Hij is intussen in de vijftig, 53, volgens online magazine Politico. Hij is politiek onafhankelijk, is nooit politiek benoemd, en had tot dusver een lange, gevarieerde carrière.

In 1999, kort nadat hij was afgestudeerd, werd hij procureur in New York. Daar had hij, schrijft The New York Times, de reputatie van ‘een harde werker’. Dat is sindsdien iets wat aan hem blijft kleven: hij werkt hard. ‘Gedreven’ en ‘enthousiast’ zijn ook aanduidingen die terugkeren, ‘grondig’. Ook: hij profileerde zich niet politiek. Hij onderzocht zowel politiegeweld tegen burgers als een geval van geweld tegen de politie. In beide gevallen werden de beklaagden veroordeeld.

In 2008 verhuisde hij voor een eerste keer naar Nederland, waar hij werkte als procureur voor het Internationaal Strafhof in Den Haag.

In 2010 keerde hij terug naar de VS, en kwam hij aan het hoofd van de dienst politieke en overheidscorruptie (de Public Integrity Section, PIN) binnen het ministerie van Justitie. Hij vervolgde zowel Democraten als Republikeinen, maar zijn palmares was betwist.

Jeffrey Cortese, die vanaf 2011 de leiding had over de anticorruptiedienst van de FBI, getuigde in The Washington Post dat hij Smith niet beschouwde als snel of efficiënt. ‘Op dat moment bestond de indruk dat de snelste manier om een zaak te begraven erin bestond ze over te dragen aan PIN. De frequentie waarmee ze vervolgingen weigerden, werd een punt van conflict tussen FBI en Justitie’.

Dat is, voegde The Washington Post toe, iets wat wel vaker een conflict is: politiediensten zien het bewijsmateriaal dat ze moeizaam vergaarden, terwijl een procureur pas in actie wil schieten als een veroordeling waarschijnlijk is.

Smiths jaren in PIN waren geen onverdeeld succes. Hij kwam over als een aarzelende procureur. ‘Gunshy‘, werd gezegd, hij was bang om zijn kruit te verschieten.

Ferrari’s en baljurken, maar geen veroordeling

Als hij al vervolgde, ging Smith de bekende gezichten niet uit de weg. Hij vervolgde de Democraat John Edwards, ooit een presidentskandidaat en in 2004 de genomineerde kandidaat-vicepresident. Volgens de beschuldiging zou hij voor ongeveer een miljoen dollar aan onwettige campagnebijdragen hebben geïncasseerd.  Dat geld ging naar zijn zwangere minnares, terwijl zijn echtgenote met kanker kampte.

Een jury achtte de zaak niet bewezen en Edwards ging vrijuit.

Tegen Republikeinse verdachten had Smith iets meer succes. Hij slaagde erin de Republikeinse gouverneur van Virginia, Bob McDonnell, te laten veroordelen tot twee jaar gevangenis. De man en zijn echtgenote hadden voor 135.000 dollar aan geschenken aanvaard. In ruil legden ze contacten voor het betrokken bedrijf. Maar dat vonnis werd ongedaan gemaakt door het VS-Hooggerechtshof, dat vond dat Justitie het begrip corruptie te ruim had gedefinieerd. ‘Het lijdt geen twijfel’, aldus het vonnis van het Hooggerechtshof, ‘dat dit een wansmakelijke zaak is, en misschien wel erger. Maar onze zorg betreft niet de smakeloze verhalen over (geschonken) Ferrari’s, Rolexen en baljurken’. Het Hooggerechtshof maakte zich daarentegen zorgen over ‘de grenzeloze interpretatie van de corruptiewetgeving. Een meeting beleggen, iemand opbellen, of als gastheer optreden van een bijeenkomst, geldt niet, op zich, als een officiële daad’, en komt dus niet automatisch in aanmerking als de corrupte handeling van de gouverneur, aldus het vonnis.

Bob McDonnell, ingetogen voor een rechtszitting in 2015. © Reuters

In een derde geruchtmakende zaak wist Smith Rick Renzi, een gewezen Republikeins lid van het Huis van Afgevaardigden, te laten veroordelen tot drie jaar effectieve gevangenis. Renzi, ooit ‘de meest corrupte verkozene in Washington’ genoemd, zat zijn effectieve straf grotendeels uit, en kreeg in januari 2021 gratie van Donald Trump.

In 2015 werd Smith procureur in Tennessee (vandaar de triatlon in Nashville). In 2018 keerde hij terug naar Den Haag waar hij als hoofdprocureur oorlogsmisdaden in Kosovo onderzocht.

Deadline 2024

Smith, zei minister van Justitie Garland bij de aanstelling van de speciale procureur, ‘heeft de reputatie opgebouwd van een onpartijdige en vastberaden aanklager’.

Garland vond een speciale, onafhankelijke procureur nodig omdat Donald Trump weer presidentskandidaat is, en ook Garlands baas Joe Biden ‘de intentie’ heeft uitgesproken een tweede ambtstermijn te ambiëren. Daardoor ontstaat een belangenconflict voor Garland, die de supervisie van de twee federale onderzoeken tegen Trump doorschuift naar Smith.

Smith krijgt zo de leiding over het onderzoek naar de geheime en andere presidentiële documenten die Donald Trump uit het Witte Huis verwijderde en naar Mar-a-Lago meenam, en naar de bestorming van het Capitool. Dat laatste onderzoek heeft al geleid tot 900 aanklachten tegen deelnemers aan de bestorming van 6 januari, maar is verbreed tot de pogingen om de verkiezingsuitslag van 2020 ongedaan te maken/te omzeilen.

Minister van Justitie Merrick Garland, op 18 november 2022. © Reuters

Na de mislukking van het Ruslandonderzoek onder leiding van speciaal aanklager Robert Mueller zijn commentatoren niet overtuigd van de kans op succes van Smith. Maar de situatie ligt anders.

Mueller was als gewezen FBI-directeur veel bekender en gevierder dan Smith. Maar Smith heeft het voordeel dat hij, in tegenstelling tot Mueller, niet tegengewerkt (met ontslag bedreigd) zal worden door de zittende president en door de minister van Justitie. Mueller wist op voorhand dat Donald Trump als zittende president niet in staat van beschuldiging kon gesteld worden. Smith daarentegen kan Trump, als ex-president, wel aanklagen en voor de rechtbank dagen.

De vraag wordt nu of hij de twee federale zaken voor de presidentsverkiezingen van 2024 kan afronden.

Zowel Garland als Smith hebben al verklaard dat de aanstelling van een speciale aanklager de afhandeling van de twee zaken niet zal vertragen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content