Opgesloten in piepkleine bezemkast of vastgebonden met sjaal: werkgroep buigt zich over kindjes die ‘ontploffen’ op school

In 2019 kwam het thema van vrijheidsbeperkende maatregelen in het onderwijs plots prominent in het publieke debat. In oktober van dat jaar trok hogeschool UCLL aan de alarmbel over enkele wanpraktijken waar studenten van de lerarenopleiding getuige van waren tijdens hun stage. Zij zagen hoe leerkrachten in sommige basisscholen kinderen met een sjaal of duct tape vastbonden aan hun stoel of opsloten in een piepkleine bezemkast.

“Honderd jaar geleden was het schering en inslag”, zei een onderzoekster van de UCLL toen. “Kinderen kregen slaag met de regel en werden opgesloten in de kast. Daarna hebben we er lang niets over gehoord. Alleen gebeurt het nog steeds: het is nu in de taboesfeer beland.”

De hogeschool had het plan opgevat om een grootschalig onderzoek te voeren naar die praktijken, maar dat draaide uit op een sof. “Er is heel wat commotie ontstaan in het onderwijs na die getuigenissen waardoor weinig scholen bereid waren om mee te werken aan ons onderzoek”, zegt Ine Thys, onderzoekster en docent in de lerarenopleiding buitengewoon onderwijs van de UCLL. “Toch kunnen we er niet naast kijken dat het een groeiende tendens is in het onderwijs om kinderen een time-out te geven. In de scholen die we bezochten, hadden er meer dan verwacht zo’n time-outruimte of werd erover nagedacht.” In een digitale bevraging bij 104 scholen gaf 60 procent aan het voorbije schooljaar gebruikgemaakt te hebben van een vrijheidsberovende maatregel.

Het is sowieso een feit dat het onderwijs worstelt met probleemgedrag in de klas. Enkele jaren geleden bleek nog uit cijfers van de CLB’s dat een groeiend aantal leerlingen problematisch gedrag vertoont op school. Ook het aantal kinderen met een attest ‘gedragsproblemen’ zit al jaren in de lift.

In het buitengewoon onderwijs bestaat al langer een traditie om zogenaamde TAVA (totale afzondering van aanmoediging)-ruimtes in te richten, waar leerlingen die ontploffen heen kunnen om tot rust te komen. Ook in gewone scholen bestaan die hier en daar. Het probleem is dat er geen algemene regels bestaan over wat kan en wat niet.

“In sommige scholen gebeurt het naar ons aanvoelen iets te vaak dat kinderen worden afgezonderd en ouders hebben daar terecht vragen bij”, zegt Lieven Viaene, inspecteur-generaal van de Onderwijsinspectie. “In de ene school gaat het om mooie ruimtes waar het aangenaam vertoeven is, maar in de andere gaat het om een soort bezemkast. Er zijn afspraken nodig om de uitwassen eruit te halen.”

Kinderrechten

Daarom heeft onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) nu een werkgroep opgericht die richtlijnen moet opstellen over alle vormen van vrijheidsbeperkende maatregelen, met de Onderwijsinspectie aan het roer. “Om wat houvast te bieden en natuurlijk ook de integriteit van leerlingen te kunnen beschermen”, zo reageerde Weyts eerder op een vraag van partijgenoot Koen Daniëls (N-VA) in het Vlaams Parlement. “Daarnaast heb ik gevraagd of er regelgeving nodig is om dwingend te kunnen optreden als de maatregelen in strijd dreigen te zijn met het respect voor kinderrechten.”

Als het van Thys afhangt, verdwijnen time-outs als straf helemaal uit het onderwijs. “Net als een kind het moeilijk heeft, heeft het nood aan nabijheid en verbinding”, zegt ze. “Niet aan separatie in een aparte ruimte.”