Nieuwe elektriciteitsfactuur sinds 1 januari: ‘Wie zijn gedrag aanpast, wint’

Wat verandert er?

Sinds 1 januari 2023 wordt een stukje van de elektriciteitsfactuur op een andere manier berekend. Momenteel betaalt u mee voor de aanleg en het onderhoud van het elektriciteitsnet op basis van uw totale verbruik. Dat nettarief zal voortaan deels worden berekend op basis van het zogenoemde piekvermogen, de maximale hoeveelheid elektriciteit die u tegelijk verbruikt. Concreet maakt het nieuwe capaciteitstarief volgens de VREG gemiddeld 7 procent van de totale elektriciteitsfactuur uit.

Waar is dat goed allemaal voor?

Om de CO₂-uitstoot te verminderen, moeten transport, verwarming en industriële processen zoveel mogelijk elektrificeren. Meer elektriciteit verbruiken, betekent dat er aanpassingen nodig zijn aan het net om te vermijden dat het overbelast raakt. Door elektriciteitsverbruik zoveel mogelijk te spreiden, en dus grote pieken te vermijden, zijn minder grote investeringen nodig. “Wie veel elektriciteit tegelijk gebruikt, belast het net zwaarder”, zegt energie-expert Koen Vanthournout (VITO/EnergyVille). “In die zin is het capaciteitstarief een eerlijkere en betere weergave van de kosten die een gebruiker veroorzaakt.”

Hoe werkt dat in de praktijk?

Hebt u nog geen digitale teller, dan heeft uw netbeheerder geen zicht op uw piekverbruik. In dat geval rekent hij met een standaardpiek van 2,5 kW.

Beschikt u al over een digitale meter, dan registreert die elk kwartier het vermogen dat u van het net heeft gehaald. Het kwartier waarin u het net het zwaarst heeft belast, bijvoorbeeld door tegelijk te koken, te wassen en de elektrische auto op te laden, is uw maandpiek. De standaardwaarde van 2,5 kW is daarbij de ondergrens, ook al ligt uw werkelijke piekverbruik lager, om ervoor te zorgen dat iedereen een minimumbijdrage levert. Het capaciteitstarief wordt berekend op basis van het gemiddelde van uw maandpieken.

Uit de verbruiksgegevens van de gezinnen die al een digitale meter hebben, blijkt dat de gemiddelde maandpiek 4,3 kW is, wat u aan 40 euro per kW en bij een gemiddeld verbruik van 3.500 kWh ongeveer 160 euro kost, exclusief btw. Het totale nettarief is afhankelijk van uw netbeheerder en varieert volgens simulaties door regulator VREG gemiddeld van 308 euro tot 395 euro.

Wie wint en wie verliest?

Onderzoekers aan de Universiteit Gent gingen de impact van het capaciteitstarief op de stroomfactuur na. “Er zijn winnaars en verliezers”, zegt energie-expert Jan Desmet (UGent), die het onderzoek coördineerde. “Maar de verschillen blijven doorgaans beperkt tot ongeveer 100 euro, en zijn dus klein in verhouding tot de totale factuur.”

Kleine verbruikers zien hun nettarief gemiddeld met 20 à 50 euro stijgen. Bij zeer kleine verbruikers kan dat oplopen tot 100 euro. “Het gaat dan vooral om mensen met een tweede verblijf”, zegt Desmet. “Hun verbruik is weliswaar laag, maar de kosten voor de infrastructuur blijven gelijk, ongeacht of je die nu veel of weinig gebruikt.”

Voor wie van het sociaal tarief geniet, zo’n 16 procent van de Vlaamse gezinnen, zijn de nieuwe nettarieven overigens niet van toepassing.

Bij gezinnen met een gemiddeld gebruik is het beeld gemengd. Ongeveer 40 procent ziet de factuur stijgen, 40 procent ziet ze dalen. Hoe hoger het verbruik en hoe beter mensen erin slagen hun verbruik te spreiden, hoe groter de kans dat ze beter af zijn.

Grote verbruikers die het slim spelen zien de factuur gemiddeld met 100 euro dalen. “De bewuste consument die zijn gedrag aanpast, wint”, zegt Desmet. Dé grote winnaars zijn volgens het onderzoek mensen met een warmtepomp en elektrische wagen die erin slagen hun verbruik slim te sturen.

De VREG biedt online een simulator aan waarmee u de impact van de nieuwe tarieven op uw specifieke situatie kunt nagaan.

Ben ik beter af met een digitale of klassieke teller?

Als de gemiddelde maandpiek 4,3 kW is, en er bij verbruikers met een klassieke teller met een waarde van 2,5 kW wordt gerekend, zijn die dan niet beter af? Om daarvoor te corrigeren betaalt wie nog geen digitale meter heeft een groter deel van zijn nettarief nog op basis van het totale verbruik. “Dat systeem leunt dichter aan bij hoe het vroeger was”, zegt Vanthournout. “In de praktijk kan de factuur daardoor iets hoger of lager uitvallen.”

Volgens het onderzoek door de Universiteit Gent maakt het type meter voor ruim een derde van de verbruikers nauwelijks een verschil (minder dan 20 euro), en zijn vooral kleine gebruikers beter af met de klassieke teller.

Wat kan u zelf doen?

De VREG adviseert om toestellen waarvan het niet uitmaakt wanneer ze werken, zoals de (vaat)wasmachine of droogkast, niet op te zetten wanneer u tegelijk elektrisch kookt. Een uitstelknop of tijdschakelaar kan helpen om het verbruik te spreiden. “Het is niet de bedoeling dat doorsnee-gezinnen hun routines volledig gaan omgooien”, zegt Leen Vandezande (VREG). “We willen vooral grote stroomverbruikers aanmoedigen om dat meer gespreid te doen.”

Vooral eigenaars van een elektrische wagen denken in het nieuwe systeem twee keer na over hoe ze die opladen. “Wie ervoor kiest zijn wagen snel op te laden, zal in het nieuwe systeem meer betalen”, zegt Vanthournout. “Wie dat langzamer doet, kan op jaarbasis honderden euro’s besparen.”