Zweden neemt geen risico en zet leger in om van spionage verdacht koppel zestigers te arresteren

Het was klokslag 6 uur dinsdagochtend toen de bewoners van een rustige en welgestelde buitenwijk van Stockholm gewekt werden door een immens kabaal. Special forces van het Zweedse leger daalden via touwen aan twee zwarte militaire Black Hawk-helikopters af en vielen samen met agenten van de Zweedse nationale veiligheidsdienst SÄPO op de grond binnen in een villa. Een slapend koppel werd er in een blitzoperatie van hun bed gelicht en ingerekend.

Het lijkt erop dat de twee, een man en een vrouw van allebei in de zestig, compleet verrast werden door de inval en geen tijd hadden om zich te verzetten. Volgens SÄPO verliep Operatie ‘Spjut’ (Zweeds voor ‘speer’) zonder enig incident en was ze in niet meer dan één minuut voorbij.

Het grote machtsvertoon en de snelheid waren nodig om te verhinderen dat de verdachten eventueel bewijsmateriaal zouden vernietigen door bijvoorbeeld harde schijven te wissen of documenten door het toilet te spoelen, verklaarde een politiewoordvoerder nadien. De hele dag, en ook nog de nacht van dinsdag op woensdag, werd de woning tijdens een huiszoeking uitgekamd en leeggehaald.

Al tien jaar bezig

De inzet van het leger en de nationale veiligheidsdienst toont aan hoe ernstig het Zweedse parket de arrestatie van de twee neemt. Volgens de Zweedse pers gaat het om een getrouwd koppel van Russische afkomst, en zijn ze opgepakt op verdenking van “illegale inlichtingenactiviteiten”. De man zou verdacht worden van spionage tegen Zweden en een ander land in opdracht van een derde land, vermoedelijk Rusland. Zijn echtgenote zou verdacht worden van medeplichtigheid. Volgens hun advocaat ontkennen ze alle tenlastenleggingen. Ook een derde persoon werd opgepakt en ondervraagd.

Het koppel zou al meer dan 20 jaar in Zweden wonen en zou een bedrijf in de “import en export” van elektronische componenten bezitten. Uit juridische documenten die AFP kon inkijken, blijkt dat de spionage al in januari 2013 van start ging, maar meer details over hun mogelijke werkwijze zijn voorlopig niet bekendgemaakt. SÄPO zegt enkel dat het onderzoek dat naar de arrestatie leidde “al geruime tijd” bezig was in samenwerking met het ministerie van Defensie.

Over de identiteit van het duo, de betrokken landen of welke informatie ze verzamelden, geven ze geen informatie. In de Zweedse pers worden al parallellen getrokken met de Amerikaanse tv-serie ‘The Americans’, waarin een koppel KGB-agenten in de VS onder een schuilnaam voor de Sovjet-Unie spioneert.

Stockholm benadrukte wel nog dat de arrestaties “geen enkele band hebben met andere gevallen die momenteel door de inlichtingendiensten behandeld worden”. Eerder deze maand werden al eens twee Zweedse broers aangeklaagd voor spionage voor de Russische inlichtingendienst GRU tussen 2011 en 2021. Eerder werd ook al een man veroordeeld omdat hij voor Rusland gespioneerd zou hebben bij de Zweedse autobouwer Volvo en motoren- en vrachtwagenproducent Scania.

Noorwegen

Ook in Zwedens buurland Noorwegen duiken de laatste tijd verdachte gevallen van Russische spionage op. Eind oktober pakte Oslo een vermoedelijke Russische illegale agent op. De man deed zich voor als Braziliaanse onderzoeker, die sinds een jaar werkte op de universiteit van Tromsø, in het noorden van Noorwegen. Volgens de Noorse contraspionagediensten (PST) zou hij in werkelijkheid echter een Russische agent zijn. Hij wilde volgens PST een netwerk opbouwen, informatiekanalen opzetten en infiltreren in milieus met gevoelige informatie.

De contraspionagediensten vroegen de uitlevering van de man, omdat hij “een bedreiging vormt voor de fundamentele belangen van de natie”. Rusland ontkende zoals steeds alle aantijgingen en zei niet te weten “over wie of wat het gaat”. “In het algemeen wordt spionage de laatste tijd zwaar gepromoot in Noorwegen”, klonk het ook.

Naast de opgepakte vermoedelijke spion had Noorwegen in de dagen ervoor al een tiental Russische burgers opgepakt die beschuldigd werden van het besturen van drones boven het Noorse grondgebied, wat verboden is door de oorlog in Oekraïne, of van schendingen van het verbod op het fotograferen van gevoelige sites. Noorwegen zei zich bovendien zorgen te maken over Russische vissersboten of onderzoeksschepen, die nog steeds toegelaten zijn in bepaalde Noorse havens.

Noorwegen is door de Russische beperkingen vanwege de oorlog momenteel de grootste gasleverancier voor Europa. Mede daardoor heeft het land de waakzaamheid rond strategische sites gevoelig uitgebreid.