Bijna één op de drie Vlamingen stapt elke dag op de fiets, meer dan een kwart doet dat minstens eenmaal per week. Uit de tweejaarlijkse enquête van Fietsberaad Vlaanderen, een kenniscentrum van de Vlaamse overheid, blijkt dat meer dan de helft van de Vlamingen vandaag heel regelmatig fietst – in toenemende mate elektrisch. Dat is een stijging van 7 procent in vergelijking met de vorige enquête, die begin 2020 werd afgenomen.

‘Zowel de toegang tot als het gebruik van fietsen is toegenomen’, bevestigt Wout Baert, woordvoerder van Fietsberaad. ‘En Vlamingen fietsen vandaag evenveel voor het plezier (recreatief) als met een bestemming (functioneel), wat aangeeft dat fietsen vanzelfsprekender is geworden. We denken dat de covidperiode een mindshift veroorzaakte: mensen werkten van thuis uit en hadden meer tijd om eens vaker de fiets te gebruiken voor andere dingen dan het woon-werkverkeer, om boodschappen te doen of zo. Dat is blijven hangen.’

Positieve jongeren

De enquête werd in de zomer van 2022 afgenomen bij 3.000 Vlamingen van alle leeftijden. Daarbij valt op dat jonge mensen, zeker als ze in een stad wonen, positiever staan tegenover het gebruik van de fiets: ze hebben bijna allemaal een fiets, fietsen vaker dagelijks, gebruiken daarnaast het vaakst deelfietsen, voelen zich het veiligst en zijn globaal het meest tevreden.

Vlamingen zijn sowieso meer tevreden over de fietsvriendelijkheid van hun regio dan vier jaar geleden, maar niet allemaal: vijftigplussers staan kritischer tegenover het fietsen, misschien omdat ze vaker geen fiets hebben. Mannen zijn wat kritischer dan vrouwen. En de laagste sociale klasse lijkt het minst mee met de fietsrevolutie, al geeft de enquête lichte beterschap aan.

Veiligere fietsregio

Het gevecht om van Vlaanderen een veiligere fietsregio te maken, zoals het grote voorbeeld Nederland, is evenwel nog maar begonnen. In de FietsDNA-enquête geven mensen de grootste drempels aan: fietsen gaat soms trager, is minder flexibel, en onveilig. Tegelijk stippen ze flexibiliteit en snelheid – wellicht in een stedelijke context – ook als een troef aan.

Blijft over: de veiligheid. Het is die kaart die de overheid nu moet trekken, om te beginnen door de bestaande fietspaden goed te onderhouden en te verbreden. Wat dat betreft, kondigt Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken Lydia Peeters (Open VLD) alvast een stijging van 15 procent aan in 2023.

Fietsers voelen zich het onveiligst waar een fietspad niet duidelijk afgeschermd is van de autoweg en wanneer ze zich op een kruispunt niet afdoende beschermd voelen. ‘Twee jaar geleden was 28 procent van de mensen tevreden over de fietsveiligheid, nu is dat al 37 procent’, zegt Wout Baert. ‘De investeringen voor aanleg en onderhoud van fietsinfrastructuur zijn in deze legislatuur verdriedubbeld, en dat begint te lonen. Maar we zijn er nog niet.’

Nieuwe spelregels

De enquête wijst ook op een gedragsproblematiek: ruim één op de drie ondervraagden ergert zich aan het gebrek aan respect van automobilisten tegenover fietsers, maar ook vice versa. Evenveel mensen laken het gebrek aan respect van fietsers tegenover voetgangers, onder meer door het voetpad te gebruiken. En meer dan de helft van de ondervraagden heeft het gehad met steps, en zelfs bakfietsen. Dat blijkt vooral in Antwerpen en Vlaams-Brabant.

Kortom, er is niet alleen meer en betere fietsinfrastructuur nodig, we moeten ook nieuwe spelregels krijgen om daar gebruik van te maken.