Direct naar artikelinhoud
Bellen metJournaliste Joanie de Rijke

Joanie de Rijke in Oekraïne: ‘Er werd me gisteren een paar keer gevraagd of ik niets te eten had. Heftig’

Journaliste Joanie de Rijke is in Oekraïne om er verslag uit te brengen over de oorlog.Beeld Geert Van de Velde, Getty Images

Russische raketaanvallen veroorzaken black-outs in Oekraïne. Ook Odessa zit zonder stroom, wat een stormloop op generatoren teweegbrengt, ziet journaliste Joanie de Rijke. ‘Een generator kost nu bijna een maandloon. Wie dat niet kan betalen, is de klos.’

Goedemiddag Joanie. In verschillende delen van Oekraïne is de stroom uitgevallen na Russische raketaanvallen. Hoe is de situatie bij jou in Odessa?

“We kwamen hier gisteravond aan en de hele stad was donker. Het was echt een volledige black-out. Op weg naar ons hotel zagen we hoe trams die plots waren stilgevallen midden op straat stonden. We zagen ook mensen met kaarsen achter de ramen van de huizen. Dat zijn echt heel bizarre beelden. Dan zie je toch de impact van die raketten op de mensen.

“Er zijn in Odessa amper een paar straten waar nog stroom is. De ziekenhuizen hebben wel nog elektriciteit, gelukkig, want zij hebben generatoren.

“Ik hoor dat elf van de negentien Oekraïense regio’s - dan reken ik de Donbas en de Krim niet mee, enkel de regio’s die echt nog onder Oekraïense controle zijn - volledig zonder stroom zitten, en de andere regio’s gedeeltelijk. Ze zijn de hele nacht bezig geweest om de boel te herstellen. De meeste steden hebben plekken geïnstalleerd waar mensen zich kunnen opwarmen. En vanavond zouden de kerncentrales weer werken.”

Kan jij daar nog werken?

“Het hotel waar wij zijn heeft een generator, dus ik kan nog werken. Ik zit nu in het restaurant van het hotel, en het zit hier vol mensen die met hun laptop naar hier zijn gekomen. Ze blijven maar binnenkomen, het is hier nogal chaotisch momenteel.

“En zoals je merkt: ons gesprek is nu al een paar keer afgebroken, dus de verbinding is op zijn zachtst gezegd wankel. Ik kan mijn verhaal voor de krant dus wel schrijven, maar ik weet niet wanneer ik het kan inleveren (lacht).

“Maar ik kan zeker niet klagen. Er is licht, de koffiemachine werkt, het is niet echt koud hier. Er zijn veel mensen in Oekraïne die het erger hebben.”

Hoe reageren de mensen ter plekke op de situatie?

“Ze zijn gelaten. Ze leggen zich erbij neer, omdat zowat iedereen zonder stroom zit. Mocht het zo zijn dat sommigen wel stroom hebben en anderen niet, dan zou er meer boosheid zijn. Nu zitten ze grotendeels in hetzelfde schuitje.

“Al hoorde ik wel dat af en toe generatoren gestolen worden. Mensen doen er dus alles aan om toch maar wat elektriciteit te hebben. Het is hier morgen, net als in België, Black Friday, en je ziet dat de Oekraïners hard op zoek gaan naar generatoren. De kostprijs daarvan is fors de hoogte in gegaan. Een generator kost nu bijna een maandloon. Ook powerbanks zijn erg gegeerd, maar die zijn intussen ook al drie keer duurder geworden. Je moet het dus ook kunnen betalen.

Lees ook

Geen andere Oekraïense stad die zo tot de verbeelding spreekt: waarom Poetin Odessa haat

Oleksander, gemarteld door de Russen: ‘Ze hebben me niet kunnen kraken. Ik zou niet met mezelf kunnen leven als ik had gepraat’

“Hoe minder je hebt, hoe meer je de klos bent. Als je je geen generator kunt veroorloven, moet je je behelpen met kaarsen. Ik sprak met een vrouw, en ze klonk echt gedeprimeerd. Je moet weten: het wordt hier donker om 16.30 uur. Dan kan je niet veel meer doen: geen radio, televisie of internet. Als je geluk hebt, kan je nog bellen. Het is dus echt wel behelpen voor de meeste mensen.”

Je was gisteren in Cherson, dat onlangs heroverd werd door Oekraïne, maar waar nog beschietingen plaatsvinden. Is de sfeer daar nu omgeslagen?

“Het is dubbel. De mensen zijn nog steeds blij dat de Russen weg zijn. Bij sommigen heerst nog steeds euforie. Ik zag mensen met Oekraïense vlaggen op straat.

“Maar sinds een paar dagen vinden er weer beschietingen plaats, en je voelt wel dat de meesten stilaan weer met hun voeten op de grond komen. De Russen zijn dan wel uit de stad, ze zijn nog dichtbij, aan de overkant van de rivier. Dat heb ik ook zelf gemerkt. We werden gewaarschuwd dat we niet te dicht bij de rivier mochten komen omdat daar sluipschutters zaten.

“De inwoners van Cherson beginnen te beseffen dat het nog niet afgelopen is. De euforie maakt plaats voor realiteitsbesef. We zagen heel wat mensen de stad verlaten. De situatie in Cherson is ook een pak moeilijker dan in Odessa. Het is er veel kouder, en je voelt ook hoe de koude en het vocht in de muren zijn getrokken. Zelfs na een paar weken al. Mensen hebben ook honger. Er werd me gisteren een paar keer gevraagd of ik niets te eten had. Dat was heftig.

“De stad is wel nog vrij intact, maar de beschietingen worden erger. Gisteren werd ook het centrum beschoten toen wij er waren. Ik vrees dat dit een tweede Mykolaiv wordt, de stad in het zuiden waar in het begin van de oorlog zoveel slachtoffers vielen. Cherson is nu de grens, en Poetin heeft ook al gezegd dat hij de stad van de kaart wil vegen.”

De Russische inval in Oekraïne vond intussen negen maanden geleden plaats. Jij bent in die periode verschillende keren in het land geweest om verslag uit te brengen. Welke evolutie zie je?

“Je merkt dat de strijdlust niet weggaat. De Oekraïners zijn niet gebroken. Die black-outs zij natuurlijk wel zwaar voor de bevolking, maar ze nemen het erbij.

“Toen ik in het begin van de oorlog in Oekraïne was, moest ik echt de ene na de andere checkpoint passeren. Dit keer zijn er nog amper checkpoints over, alsof Oekraïne er wel gerust op is. Mijn indruk is dat de paniekerige sfeer van die eerste weken en maanden plaatsgemaakt heeft voor gewenning. Het leven is in een groot deel van het land genormaliseerd. Maar met die stroomonderbrekingen is wel een nieuwe fase ingegaan.”