Ondanks alles was het toch nog altijd een grote schok toen afgelopen weekend bleek dat Nederlands grootste televisiepersoonlijkheid Matthijs van Nieuwkerk (62) een toxische bullebak bleek te zijn. Decennialang werd hij – ook door Vlaamse televisiemakers – bejubeld als het te volgen tv-voorbeeld. Als de man die kon waar geen Vlaming in leek te slagen; Van Nieuwkerk was de talkshowhost die in ons land maar niet geboren leek te worden. Snel, intelligent, begrijpelijk, toegankelijk, emanciperend, fascinerend. Niemand wist zo’n grote kwaliteit bij zo’n breed publiek te krijgen. Wat een klasbak.

Afgelopen zaterdag donderde hij in één keer helemaal van zijn voetstuk. Uit een zorgvuldig opgesteld dossier in De Volkskrant kwam een man naar voren die achter de schermen jarenlang mensen afslachtte. Op zijn redactie leken medewerkers gedoemd ten onder te gaan aan de schizofrene onveiligheid die er heerste: mensen kregen burn-outs en angstaanvallen. Sommigen kampten met posttraumatisch stresssyndroom (PTTS). Hoog oplopen met De wereld draait door gaat niet meer. Wat betekent emanciperen nog, als het mensen kapotmaakt?

Aan het begin van deze week contacteerde ik een twintigtal Vlaamse televisiemakers en -professionals. Wat vonden ze daar nu van? Van die man en zijn werkwijze? Is zo’n bullebakkerij nodig (en gerechtvaardigd) om uitmuntende televisie te maken? En wat doet succes eigenlijk met een mens? Velen wilden niet reageren, want het waren vragen die balanceren op een gevaarlijke rotsrand. Televisie is een constructie en hoeveel van die constructie kunnen ze tonen vooraleer de magie die het publiek begeestert echt helemaal en definitief wegwaait?

Maar er was ook oprechte teleurstelling te horen. ‘Hoe kan het toch dat iemand die op het scherm zo beklijvend is, achter de schermen zo’n pestkop blijkt te zijn’, zuchtte iemand die al wel wat jaren achter schermen van de Vlaamse televisie op de teller heeft. In de nasleep van De wereld draait door was hij verslingerd geraakt aan Matthijs gaat door. Die muzikale talkshow met Van Nieuwkerk had zijn zaterdagavond regelmatig met troostende warmte gevuld. Weg van de waan van de dag bleek Van Nieuwkerk, op het scherm althans, een warme, empathische interviewer.

Vooral de rubriek ‘Forever Young’, naar de song van Bob Dylan, had hem meermaals tot tranen toe beroerd. Daarin interviewt Van Nieuwkerk mensen met een respectabele staat van dienst over hun leven en de wijsheid die ze gaandeweg vergaarden. Het gesprek werd steevast muzikaal afgesloten met ‘Voor altijd jong’. Vooral in die rubriek toonde de 62-jarige presentator zich altijd zo empathisch, warm, menselijk en diep geïnteresseerd in zijn showbizzcollega’s. Hoe kon iemand sommige collega’s voor de camera’s zo authentiek en warmhartig op een voetstuk plaatsen om vervolgens andere collega’s in de coulissen zo nietsontziend de verdoemenis in te duwen? Zijn teleurstelling was oprecht. Het was een harde dobber.

De sokkel en hoe je er af dondert

Televisie is show, mensen, ook al is het er één met soms magische allures. Als het goed gedaan is, trappen zelfs de meest doorwinterde tv-professionals er nog in. Als mediaredacteur herken ik dat gevoel van teleurstelling. Meer dan een handvol van mijn jeugdhelden zijn de voorbije tien jaar van hun sokkel gedonderd. Soms zijn het kleine teleurstellingen. Dan blijkt een maker die me op het scherm kon doen schuddebuiken van het lachen, in het echt een saaie, ongeïnteresseerde, oninteressante koude kikker. Of dan blijkt de meest empathische interviewer achter de schermen het meest zelfgenoegzame wicht. Soms waren de teleurstellingen groter en fundamenteler. (Om niet nog eens naar de zaak-De Pauw en de hardnekkige manier waarop zijn slachtoffers aangevallen werden, te verwijzen.) Het daagt je bevattingsvermogen uit, je mensenkennis, je beoordelingsvermogen. Veel tv-gezichten komen elke avond bij je binnen. Je kent ze, toch?

In Groot-Brittannië zadelde de allerpopulairste tv-weldoener en grapjurk, Jimmy Savile, na zijn dood een hele natie met zo’n collectief trauma op. Hij bleek decennialang de allerzwaksten aangerand en verkracht te hebben. Maar op het scherm werd hij gekoesterd: hiding in plain sight, noemen ze dat. Het is het meest vileine bedrog dat een mens kan bedenken.

Als televisie show is, is het opgezet spel. Tv-gezichten zijn dealers in persoonlijkheid. En wij zijn verslaafd aan hun drug, we willen graag dat het authentiek is. Hoe meer we bewonderen, hoe meer professionele masters of ceremonie ons doen lachen of huilen, hoe moeilijker we dit soort nare onthullingen kunnen aanvaarden.

Het Luc Appermont-gevoel

Ik ben ervan overtuigd dat beroemdheid – het collectieve voetstuk, het idee dat iedereen aanspraak op je maakt – iets doet met mensen. Dat het letterlijk iets doet met hun brein. De meesten – de ‘normale’ mensen – zouden er angstaanvallen van krijgen. De verleiding is groot om degenen die dat niet doen, te wantrouwen. Maar dat zou te cynisch zijn.

Want het werkt ook omgekeerd. Er zijn Vlaamse beroemdheden, klinkende namen, waarvan je dacht: bof. Maar die je koestert nadat je ze ontmoet hebt. Oké, eentje wil ik wel onthullen: Luc Appermont. Ik interviewde hem enkele jaren geleden. Ik had maar een paar quotes nodig, maar hij ontving me bij hem thuis. Ik kreeg er koffie in een groen glanzend kopje dat me aan mijn tantes in Hasselt deed denken. Appermont was ontzettend lief, intelligent, onderlegd, nieuwsgierig en geïnteresseerd. Als je al eens achter de coulissen piept, is er teleurstelling en ontnuchtering. Maar er is gelukkig net zo goed verrassing en een tikkeltje magie.

De dingen waarover we babbelen op een terras, bij een koffie of een glas wijn. Het leven en wat ons bezighoudt. Elke dag, in de blog Uit het hart, op de site en in de app van De Standaard.