KIM VAN DAM

Capaciteitstarief is van kracht: welke rol spelen zonnepanelen? En om hoeveel geld per jaar kan het gaan?

De invoering van het capaciteitstarief op de stroomfactuur blijft heel wat vragen oproepen. Sinds 1 januari wordt een deel van je rekening bepaald door de manier waarop je elektriciteit verbruikt: wie met hoge pieken verbruikt, zal meer betalen dan iemand die zijn verbruik gelijkmatiger verdeelt. Hoe werkt dit nieuwe systeem? En wat als je zonnepanelen, een warmtepomp, een elektrische auto of accumulatieverwarming hebt? Leen Vandezande van de Vlaamse energiewaakhond VREG en Koen Vanthournout van VITO/EnergyVille beantwoorden jouw vragen.

1. Het capaciteitstarief, wat is dat nu ook weer?

Op 1 januari 2023 is het capaciteitstarief ingevoerd. Eén onderdeel van je elektriciteitsfactuur zal dan anders berekend worden dan nu nog het geval is, legt Leen Vandezande uit. 

Vroeger werd je stroomfactuur bijna volledig verrekend op basis van de hoeveelheid elektriciteit die je verbruikt - uitgedrukt in kilowattuur (kWh). Sinds Nieuwjaar wordt een stukje van je factuur aangerekend op basis van de hoeveelheid elektriciteit die je tegelijk verbruikt. Het zogenoemde piekverbruik.

BEKIJK - Voor een gemiddeld gezin gaat het over zo’n 7 procent van de elektriciteitsfactuur die dus op een nieuwe manier berekend zal worden, legt Leen Vandezande uit:

Videospeler inladen...

Concreet: als je al een digitale meter hebt, zal die elk kwartier je gemiddelde verbruik registreren. Het kwartier waarin je het meest gebruikt, wordt eruit genomen. De maandpieken bepalen hoeveel capaciteitstarief je zal betalen. Wie nog een analoge meter heeft, zal een forfaitair tarief betalen, dat overeenkomt met een piekverbruik van 2,5 kW, aangevuld met een stuk dat gebaseerd is op de hoeveelheid stroom die je verbruikt hebt. 

Gemiddeld zal ongeveer 7 procent van onze factuur op die manier herberekend worden. 

Leen Vandezande benadrukt dat het capaciteitstarief geen bijkomend tarief is, maar een nieuwe berekeningswijze van een stukje van je factuur. “Het zijn kosten die Fluvius maakt en die op een andere manier aangerekend zullen worden.” Dat brengt ons meteen bij de volgende vraag.

2. Om hoeveel geld per jaar gaat het?

Het capaciteitstarief bedraagt gemiddeld ongeveer 40 euro per kW per jaar. Voor een doorsnee gezin met analoge meter, of voor gezinnen met digitale meter die hun piekverbruik elke maand weten te beperken tot de drempel van 2,5 kW, gaat het per jaar dus om 100 euro, of zo'n 8,5 euro per maand

Als het meer dan 2,5 kW is, moet je dat getal vermenigvuldigen met die 40 euro. Wie pakweg aan 4 kW zit, moet dus op 160 euro per jaar rekenen. "De meeste Vlamingen zitten momenteel rond 4 à 5 kW. Een meerderheid van 77 procent blijft onder de 5 en zal (zonder gewijzigd gedrag, red.) dus maximaal 200 euro per jaar aan capaciteitstarief betalen", zegt Koen Vanthournout, onderzoeker bij het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek VITO/EnergyVille. 

Opgelet, die 40 euro is een gemiddelde. "Het bedrag verschilt van netbeheerder tot netbeheerder en hangt dus af van waar je woont. Het tarief per kW varieert in 2023 tussen 35,5180 euro en 50,0547 euro", schetst Leen Vandezande. 

3. Wat moeten we nu doen?

Leen Vandezande benadrukt dat we nu niet met zijn allen onze dagelijkse gewoontes helemaal moeten omgooien. “We willen vooral niet dat mensen nu in paniek slaan en denken dat ze hun dagelijkse routine heel erg moeten aanpassen. Dat is zeker niet de bedoeling.” 

“Het capaciteitstarief gaat slechts over een klein stukje van de factuur. En het kan zijn dat je iets meer of minder betaalt dan nu, maar het gaat nooit over gigantische bedragen.”

Het is vooral de bedoeling dat we ons bewust worden van ons piekverbruik en dat we daar in de mate van het mogelijke rekening mee houden. Dat kan ook geautomatiseerd worden, zegt Leen Vandezande:

Videospeler inladen...

Koen Vanthournout, onderzoeker bij het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek VITO/Energyville, vult aan: "Het is vooral belangrijk als je een elektrische auto hebt die je thuis gaat opladen. Voor mensen die niet in dat geval zijn, is het eigenlijk simpel: maak het niet te ingewikkeld door allerlei toestellen met elkaar te gaan vergelijken. Probeer gewoon niet te veel huishoudtoestellen tegelijk te gebruiken. Zij moeten zich eigenlijk weinig zorgen maken." 

Je wasmachine of droogkast niet samen en niet als je aan het koken bent laten draaien, kan dus al helpen. Wie met een inductievuur kookt, probeert tijdens het koken best niet te veel andere toestellen te gebruiken." Al is alles relatief: een waterkoker heeft een relatief hoog vermogen, maar die piekvraag duurt ook niet zo lang, en al zeker geen kwartier. 

Voor wie geen elektrische auto moet opladen, blijft het allemaal relatief simpel

"Als je echt twijfelt, kan je - tenminste als je een digitale meter hebt - zelf eens kijken naar hoe hoog je piektarief is", zegt Vanthournout. "Dat kan op het digitale platform mijn.fluvius.be." 

Als je één keer gezondigd hebt, zit je wel aan dat piekverbruik vast voor je afrekening, ook al pak je het de rest van de maand zuiniger aan. De volgende maand krijg je dan wel een nieuwe kans.

4. Is iemand die alles op elektriciteit doet benadeeld?

Mensen die klimaatvriendelijk willen gaan wonen, kunnen bijvoorbeeld kiezen voor vloerverwarming met een elektrische warmtepomp en een elektrische auto, om af te stappen van fossiele brandstoffen zoals gas. Worden zij niet benadeeld door dit nieuwe systeem? 

Neen, eigenlijk niet, zegt Vanthournout. "Dit is een belangrijk misverstand. Het capaciteitstarief komt er niet bij. De Vlaamse Energiewaakhond VREG heeft gewoon een andere verdeelsleutel bepaald, een beetje volgens het principe 'de vervuiler betaalt'. Dit systeem is correcter: wie veel vraagt van het net in de vorm van hoge pieken, en dus meer kosten veroorzaakt, zal meer betalen." Een warmtepomp benadeelt gebruikers niet in dit nieuwe systeem, integendeel. Met een elektrische auto moet je uitkijken en het slim spelen. 

5. Opletten met het opladen van de auto kan je veel doen uitsparen?

Mensen die een warmtepomp laten installeren, worden eigenlijk beloond, zegt Vanthournout. "Zo'n pomp draait dan wel veel, ze doet dat op een laag vermogen. Je betaalt hiervoor in het nieuwe systeem met het capaciteitstarief net minder voor het distributietarief. Zij zijn een van de winnaars in dit systeem." 

Een elektrische auto is een ander verhaal. Daar kijk je toch maar beter uit, zegt Vanthournout. "Eigenaars van elektrische voertuigen zijn eigenlijk de ultieme doelgroep van het systeem. Het opladen van een auto vormt immers een (relatief grote) extra belasting voor ons elektriciteitsnet." Het goede nieuws is dat je alles zelf in de hand hebt. 

Vanthournout geeft een voorbeeld. "Als je thuiskomt en je auto meteen begint op te laden, terwijl je nog moet beginnen te koken, dan zal je dit voelen. Eigenlijk heb je drie opties," zegt hij:

  • optie 1: je komt thuis, je laadt de auto op, en je laadt die snel op (de laadsnelheid is dan bijvoorbeeld 22 kW, al ligt dat bij vele modellen lager, red.). Daar bovenop komen dan nog de activiteiten van het koken en andere, pakweg 5kW extra. Concreet: je betaalt op jaarbasis 27x40 euro, ofwel 1.080 euro aan capaciteitstarief, en daar mogen we dan wel van een "extra" spreken, want het zal veel meer zijn dan onder de oude formule. "Het zal er dus op aankomen om gewoontes aan te passen en de auto pas later op te gaan laden," schetst Vanthournout. 
  • optie 2: je pakt het slimmer aan. Je past je gewoontes aan. Je laadt je auto aan een trager tempo op, bijvoorbeeld 9 kW, en je stelt de laadbeurt uit tot na de avondpiek. Er komen dus geen 5kW maar pakweg 2 kW bovenop. Hierbij betaal je 440 euro per jaar, al een pak minder.
  • optie 3: je gaat slim laden. "Je kan ook kiezen voor een slim laadsysteem. Een slimme laadpaal kijkt elk moment hoeveel je als huishouden verbruikt. Het systeem zal dan automatisch de laadsnelheid aanpassen om onder een bepaalde grens te blijven. Je kan die grens instellen op bijvoorbeeld 9 kW." Wie het slim speelt bespaart hiermee, vergeleken met optie 1, omgerekend 18x40 euro ofwel 720 euro per jaar. 

“Een warmtepomp is een toestel met een groot verbruik, maar het werkt vrij constant: een groot aantal uren aan een relatief laag vermogen", schetst Leen Vandezande. "En dat is typisch iets waardoor je met het capaciteitstarief beter af bent dan met het kilowattuurtarief."

Videospeler inladen...

Leen Vandezande vat samen: “Als je ervoor kiest om je elektrische auto altijd heel snel op te laden, kan het zijn dat je meer betaalt dan vandaag, omdat je een hoog piekverbruik hebt. Stel dat je een laadpaal van 11 kilowatt hebt en die gebruikt op het moment dat je - elektrisch - aan het koken bent, kom je op een piekverbruik van zo’n 15 kW uit en zal je door het capaciteitstarief meer betalen dan vandaag.”

“Op onze website - nieuwenettarieven.be - hebben we ook tips staan om slim om te gaan met elektrische auto’s en warmtepompen", tipt Leen Vandezande nog. "Ook voor mensen die slimmer willen omgaan met gewone huishoudtoestellen vind je daar een aantal tips.”

6. Laat je toestellen best 's nachts of overdag draaien?

Die vraag is hierboven eigenlijk al beantwoord. Spreiden is de boodschap, het kan dus handig zijn om bepaalde dingen 's nachts te laten draaien, omdat je dan over het algemeen zelf in bed ligt en minder verbruikt. Zeker wat betreft grote piekverbruikers, zoals het laden van een elektrische auto, is 's nachts een goed alternatief. 

7. Hebben zonnepanelen nog zin?

Kijker John vraagt zich af of een stroompiek van zijn zonnepanelen ook meegeteld wordt in de berekening van het capaciteitstarief. Dat blijkt dus geenszins het geval te zijn.

“Nee, het capaciteitstarief wordt alleen berekend op basis van de pieken als je elektriciteit afneemt van het net”, verzekert Leen Vandezande. “Een eventuele piek van stroom die je met je zonnepanelen in dat net injecteert, wordt niet meegeteld.”

En wat als je je elektriciteitsverbruik bewust verhoogt omdat je zonnepanelen op een zonnige dag voluit opleveren? Je hebt daardoor een hoge consumptiepiek, maar wordt dat dan niet bestraft door het capaciteitstarief? Het antwoord blijkt neen te zijn, want beide blijven als het ware "achter" de meter. Enkel het nettoverschil telt, dus als je zonnepanelen meer opleveren dan wat je verbruikt, zou er geen probleem mogen zijn. 

Zonnepanelen hebben dus zeker zin. Je kan je zonnepanelen net gebruiken om je pieken af te zwakken, legt Leen Vandezande uit. “Als de zon schijnt en je zonnepanelen produceren bijvoorbeeld 3 kW en je begint je elektrische auto op te laden aan 3 kW, heb je een nuloperatie.”

Videospeler inladen...

Wim, een andere kijker, vraagt zich af of zonnepanelen überhaupt nog zin hebben, als je capaciteitstarief toch berekend wordt op je piekverbruik op een donkere dag. “Zonnepanelen hebben - zéker in de huidige energiecrisis - zin”, merkt Leen Vandezande op.

Ze wijst erop dat de stroomfactuur vandaag grotendeels op basis van verbruik gebaseerd is en dat in de toekomst ook zal blijven. Het capaciteitstarief grijpt immers slechts op een heel klein stukje van de factuur in. “Alle elektriciteit die je verbruikt op het moment dat je zonnepanelen stroom produceren, is gratis. En dat is nog altijd een groot voordeel, zeker met de prijzen van dit moment.”

8. En wat als je accumulatieverwarming hebt?

Voor onze vragensessie kwamen er ook opvallend veel vragen binnen van bezorgde mensen die hun huizen verwarmen met elektrische accumulatoren. Dat was interessant toen er nog exclusief nachttarief was. Maar nu zitten die mensen met de handen in het haar. Al is er voor hen aan een overgangsregime gedacht.

“In Vlaanderen zijn nog zo’n 150.000 huishoudens met accumulatieverwarming”, weet Leen Vandezande. “Minder dan 10.000 daarvan hebben vandaag een digitale meter. De rest heeft nog een klassieke meter. De Vlaamse regering heeft beslist dat zij pas vanaf januari 2028 een digitale meter zullen krijgen. Tot die tijd zal die groep het capaciteitstarief als een vast bedrag betalen. Zij moeten dus nog niet bewust met hun piekverbruik bezig zijn.”

Voor de 10.000 huishoudens met accumulatieverwarming die wel al een digitale meter hebben, is het belangrijk dat ze naar de website mijn.fluvius.be gaan, adviseert Vandezande. “Daar kunnen mensen met een digitale meter al hun maandpieken nakijken." 

"Als je ziet dat de pieken vrij groot zijn, kan het interessant zijn om contact op te nemen met je installateur, om het opladen van de accumulatoren ‘s nachts meer gespreid te laten verlopen.”

Videospeler inladen...

9. Wordt een thuisbatterij nu interessanter?

Tot slot kijken we naar de thuisbatterijen. Worden die nu interessanter, door het nieuwe systeem? “Je zal een thuisbatterij nu op twee manieren kunnen inzetten”, legt Leen Vandezande uit. “Tot nu toe zetten mensen die vooral in om hun zelfverbruik te verhogen. Maar je kan die ook gebruiken om de pieken af te vlakken.”

“Wat je wel in het achterhoofd moet houden, is dat er bij het capaciteitstarief een ondergrens is van 2,5 kW, die iedereen sowieso betaalt. Als je je piekverbruik tot onder die drempel afvlakt, zal dat dus weinig effect hebben op je factuur.”

Vandezande raadt daarom aan om de batterijsimulator te raadplegen op de website van het Vlaams Klimaat- en Energieagentschap. Daarop kan je nakijken of een thuisbatterij al dan niet interessant is voor jou.

“We stellen vast dat het in vele situaties niet rendabel is om in een thuisbatterij te investeren”, waarschuwt Leen Vandezande:

Videospeler inladen...

10. Waarom is het capaciteitstarief ingevoerd?

Om de klimaatdoelstellingen te halen, zullen we de komende jaren minder CO2 moeten uitstoten. Concreet betekent dit o.a.: meer met elektrische auto’s rijden en onze huizen verwarmen door middel van warmtepompen.

Om dat allemaal mogelijk te maken, moet Fluvius, het bedrijf dat ons elektriciteitsnet beheert, de komende jaren miljarden investeren, om het stroomnet zwaarder te maken. “Dat zijn kosten die in de factuur van iedereen verrekend worden”, zegt Leen Vandenzande van de Vlaamse energiewaakhond VREG. “Door samen efficiënter met ons stroomnet om te gaan, en onnodig hoge pieken te vermijden, willen we die kosten onder controle houden.” 

Om ons te stimuleren om ons elektriciteitsverbruik beter te spreiden in de tijd en minder met pieken te verbruiken, werd dus het capaciteitstarief bedacht. “Door die stimulans in de factuur willen we dat mensen zich wat bewust worden van de stroomcapaciteit.”

Bijkomende reden: het tarief dat we vandaag nog hebben, is geen goede stimulans om een warmtepomp of een elektrische auto te kopen, omdat je - door allerlei netkosten - veel per verbruikte kilowattuur betaalt. 

“Met het capaciteitstarief krijgen die mensen meer besparingsmogelijkheden. Ze kunnen minder betalen dan ze vandaag doen, op voorwaarde dat ze hun verbruik gaan spreiden.”

Videospeler inladen...

Kan ik de volledige sessie opnieuw bekijken?

Leen Vandezande was op 24 november te gast in een sessie van VRT NWS Live. De volledige vragensessie met Leen Vandezande in "#steljevraag" kan je hieronder integraal bekijken:

Videospeler inladen...

Meest gelezen