‘Een kanarie in de koolmijn’: waarom de WHO zich zorgen maakt om de mazelen

Wat is precies het probleem?

Van Damme: “Als gevolg van de coronapandemie hebben bijna 40 miljoen kinderen hun vaccin tegen de mazelen gemist. Daarvoor zijn twee dosissen nodig. Zo’n 25 miljoen kinderen kregen hun eerste dosis niet, en bijna 15 miljoen kinderen misten hun tweede dosis. De wereldwijde vaccinatiegraad bij kinderen bedraagt momenteel zo’n 81 procent en is daarmee het laagst sinds 2008. Daarmee doe je een besmettelijk virus zoals mazelen een ongelooflijk cadeau, want het betekent dat de vatbaarheid van de jongere generaties toeneemt.

“Mazelen zijn bovendien een kanarie in de koolmijn. Een toename van mazeleninfecties is een goede indicator om te bepalen hoe succesvol vaccinatiecampagnes zijn. Als je vaststelt dat het aantal mazelenvaccinaties terugloopt, verloopt wellicht ook de vaccinatie tegen andere infectieziektes stroef. Maar mazelen zal je eerst zien toenemen. Ook in die zin is het een alarmsignaal dat we serieus moeten nemen.”

Hoe is het met de vaccinatiegraad bij ons gesteld?

“De vaccinatiegraad van het vaccin tegen mazelen, bof en rubella bedroeg bij jonge kinderen in 2020 nog 96,1 procent. Om de volledige impact van de pandemie in te schatten, wachten we op de recentste data maar vooralsnog lijkt die beperkt.

“Dat komt doordat Kind & Gezin, huis- en kinderartsen enorme inspanningen hebben gedaan om voor kinderen bij wie de normale vaccinatie niet kon doorgaan een nieuwe afspraak in te plannen. Dat heeft erg geholpen om de impact te beperken.

“Bij adolescenten kunnen we wel nog een tandje bij steken. Kinderen krijgen een eerste dosis op twaalf maanden en een tweede dosis als ze tien à twaalf zijn. We halen met 93,8 procent dubbel gevaccineerden nog niet de door de WHO voorgestelde vaccinatiegraad van 95 procent.”

Hoeven wij ons dan geen zorgen te maken?

“De coronapandemie heeft vooral in Azië en Afrika de vaccinatiecampagnes doen sputteren. Maar ook wij moeten waakzaam blijven. Dat dit geen ver-van-ons-bedshow is, blijkt uit vroegere mazelenuitbraken in onder meer Frankrijk, Duitsland en Polen. In landen zoals het Verenigd Koninkrijk en Tsjechië vreest men momenteel voor verspreiding van mazelen in bevolkingsgroepen die minder goed gevaccineerd zijn. De vluchtelingenstromen vanuit Oekraïne, waar de vaccinatiegraad niet optimaal is, verdienen ook aandacht.

“De ziekte steekt dus ook in Europa nog regelmatig de kop op, en kan zich dan snel als een lopend vuurtje en over grenzen heen verspreiden. Het reproductiegetal - waarmee we dankzij Covid-19 nu zo goed vertrouwd zijn - is bij mazelen 14 tot 18. Eén besmette persoon kan dus 14 tot 18 vatbare personen besmetten. En je bent al besmettelijk nog voor de typische rode uitslag zichtbaar is. Daarom is er zo’n hoge vaccinatiegraad nodig om het virus de kop in te drukken.”

Wordt het virus hier dankzij onze hoge vaccinatiegraad dan niet meteen in de kiem gesmoord?

“Het zijn niet zozeer de goed gevaccineerde kinderen, maar vooral volwassenen die het grootste risico lopen. We zien mazelen als een typische kinderziekte. Maar terwijl bij kinderen de vaccinatiegraad hoog is, zijn vooral jongvolwassenen kwetsbaar. Zij hebben de ziekte doorgaans niet doorgemaakt en soms door nonchalance destijds maar één dosis van het vaccin gekregen.

“En vergis je niet: mazelen is een ernstige ziekte. Ongeveer 30 procent van de geïnfecteerde volwassen belandt met een longontsteking of andere verwikkeling in het ziekenhuis en een op de duizend infecties is fataal. Iedereen doet er dus goed aan zijn vaccinatiestatus eens te controleren en indien nodig een extra dosis te halen.”