Klopt dit? Helpt geeuwen om wakker te blijven als je moe bent?
Na een lange werkdag nog even wegzakken voor de tv? Meestal duurt het niet lang voor de eerste geeuw de kop opsteekt. Maar duidt geeuwen echt op vermoeidheid? En waarom gapen we meestal net nadat we iemand anders hetzelfde zagen doen (misschien moest jij wel geeuwen bij het zien van deze foto)? HLN-wetenschapsexpert Martijn Peters zoekt het uit.
Martijn Peters
Geeuwen is een oude evolutionaire reflex die we met veel dieren delen, waaronder zoogdieren, vogels, reptielen en vissen. Het brengt vaak een gevoel van ontspanning met zich mee. Maar is dat ook de reden waarom we het doen? HLN-wetenschapsexpert Martijn Peters: “Het ‘waarom’ van geeuwen is nog altijd een beetje een mysterie. We weten dat mensen er al mee beginnen in de baarmoeder, maar we gaan pas echt anderen ‘nagapen’ vanaf onze vierde of vijfde verjaardag. Dat toont aan dat er twee soorten geeuwen bestaan: een spontane en een ‘besmettelijke’ variant. En beide hebben hun eigen oorzaken.”
Er zijn verschillende vermoedens waarom we spontaan onze kaak- en rompspieren strekken. Zo werd de theorie al weerlegd dat we geeuwen om het zuurstofgehalte in het bloed te verbeteren en koolstofdioxide te verwijderen. Luchtdruk zou er wel iets mee te maken hebben. Denk maar aan een vliegtuigreis. Door de hoogteverschillen is de kans groot dat je zowel expres als onvrijwillig zal gapen om de druk in je oren gelijk te krijgen.
Als we geeuwen, komen hormonen vrij die de hartslag en alertheid even verhogen. En het zou ook de bloedtoevoer naar onze hersenen vergroten.
HLN-wetenschapsexpert Martijn Peters
Een andere mogelijkheid is dat geeuwen onder meer onze hersenen afkoelt. “Onderzoekers ontdekten dat mensen veel minder geeuwden als hun hoofd werd gekoeld met coldpacks”, aldus Martijn. “En fysiologisch kunnen diepe ademhalingen en een open mond de hersenen wel degelijk een beetje afkoelen.”
Toch linken we geeuwen in de eerste plaats aan vermoeidheid of verveling. Maar wist je dat gapen in feite een reflex is die je hersenen opwekken om je net wakker te houden? Martijn: “Als we geeuwen, komen hormonen vrij die de hartslag en alertheid even verhogen. En het zou ook de bloedtoevoer naar onze hersenen vergroten. Dat kan je zelfs zien bij vissen die vlak voor een gevecht even gapen.” Het is dus een poging van ons lichaam om zichzelf alert en wakker te krijgen.
Besmettelijk geeuwen
Waarom we beginnen te gapen wanneer anderen dat doen is nog minder duidelijk, maar de handeling zou in verband staan met onze sociale interacties. Psychologen hebben bewezen dat hoe empathischer je bent, hoe groter de kans is dat je ook gaat geeuwen als iemand anders dat doet. Maar er is wel een rangorde, weet Martijn: “Hoe dichter je figuurlijk staat bij de persoon die gaapt, hoe waarschijnlijker het is dat je volgt.” Op de eerste plaats komen familieleden, gevolgd door vrienden en vreemdelingen. Voel je dus vereerd als jouw geeuw wel erg besmettelijk blijkt voor de mensen in jouw buurt!
Als je echter om de haverklap een geeuw moet zien te bedwingen, kan het misschien toch geen kwaad om eens een arts te raadplegen. Martijn: “Er zijn naast slaapklachten ook medische problemen die in verband worden gebracht met veelvuldig geeuwen, zoals beroertes, een hartaanval, MS of een hersentumor. Maar geen nood, in het absolute merendeel van de gevallen mag je geeuwen zien als een perfect normale reflex.”
