Direct naar artikelinhoud
AnalyseOorlog in Oekraïne

Wat als ‘Generaal Winter’ dit keer niet langer Poetins bondgenoot, maar vijand is?

Wat als ‘Generaal Winter’ dit keer niet langer Poetins bondgenoot, maar vijand is?
Beeld ANP / EPA

Behalve met een terreurcampagne tegen de Oekraïense energie-infrastructuur en burgerbevolking hoopt de Russische president Vladimir Poetin de Oekraïners met de winterkoude op de knieën te krijgen. Maar deze keer kan ‘Generaal Winter’ weleens niet Ruslands bondgenoot, maar vijand worden. ‘De parallel met de Finse Winteroorlog van 1939 is groot.’

Een dag na Russische raketaanvallen heeft een groot deel van de ongeveer drie miljoen inwoners van de hoofdstad Kiev weer elektriciteit, zegt de Oekraïense regering. De watervoorziening werd eerder al hersteld. De opluchting bij de bevolking is ongetwijfeld groot, al is de kans groot dat ze van korte duur is. Russische aanvallen teisteren al geruime tijd de Oekraïense infrastructuur, met als doel zoveel mogelijk mensen zonder nutsvoorzieningen te zetten terwijl de winter onverbiddelijk nadert.

Voor Rusland is Oekraïne de enige partij die “het lijden van de burgerbevolking” kan stoppen, meldde het Kremlin. “De Oekraïense leiders hebben alle kansen om de situatie te normaliseren, als ze tegemoetkomen aan Ruslands eisen”, verklaarde Kremlin-woordvoerder Dmitry Peskov woensdag. Zo niet, zal de winter het lijden enkel maar verlengen.

Of de vrieskou de Oekraïners ook op het slagveld parten zal spelen, staat echter veel minder vast, integendeel. In een veelgelezen opiniestuk in de krant The Telegraph argumenteert de Britse oud-kolonel Richard Kemp dat “de winter Poetin niet zal redden, maar eerder zijn einde kan betekenen”. Volgens Kemp zitten “zij die denken dat de koude in Oekraïne een voordeel voor Rusland zal zijn fundamenteel fout”.

Maar klopt dat ook, of gaat het om westers wensdenken?

Generaal Winter

Historisch gezien heeft de winter wel degelijk vaak in het Russische voordeel gespeeld tijdens een oorlog, zegt professor militaire geschiedenis Kris Quanten (Koninklijke Militaire School Brussel). “Maar dan ging het wel altijd om defensieve operaties, en niet om offensieve. Verdedigende posities zijn in omstandigheden als regen en vrieskoude vanuit logistiek oogpunt altijd voordeliger dan aanvallende. Denk aan de Franse invasie van Napoleon in Rusland, die in 1812 volledig is vastgelopen in de sneeuw, of aan het mislukte offensief van nazi-Duitsland in de winter van 1941 en 1942. Sindsdien is ‘Generaal Winter' een militair begrip geworden om de voor Rusland gunstige weersomstandigheden aan te duiden.”

Offensief is het een volledig ander verhaal, en in die zin lijkt Kemps analyse hout te snijden. “Als je één parallel kan trekken met dit conflict, is het de Winteroorlog tegen Finland van 1939", zegt Quanten. “De Sovjet-Unie heeft daar in een eerste fase een enorme pandoering gekregen, omdat ze in temperaturen van -30 graden Celsius offensief niet op kon tegen het veel beter uitgeruste en moreel superieure Finse leger. Dat had bijvoorbeeld ski's om zich te verplaatsen, verdedigde zijn eigen grondgebied en kon succesvolle guerrillatechnieken toepassen. Pas in een tweede fase, nadat al duizenden Russen gestorven waren door onderkoeling, leerde de Sovjet-Unie uit haar fouten en werd Finland verslagen.”

Een met kogels doorboorde foto van Poetin op een pop in de Oekraïense provincie Loehansk.Beeld AP

Ingraven

Om een nieuwe offensieve mislukking te vermijden probeert Rusland zich vandaag in Oekraïne opnieuw in een defensieve positie te manoeuvreren, zegt Quanten. “De strategie is duidelijk: zich aan het front ingraven op de huidige posities en tegelijkertijd het Oekraïense moreel achter de linies breken en Europa onder druk zetten door een nieuwe vluchtelingenstroom op gang te brengen. In tussentijd kan Rusland zijn gemobiliseerde troepen die nog niet aan het front zijn verder opleiden en zich herbevoorraden voor een nieuw lenteoffensief volgend voorjaar.”

Oekraïne daarentegen moet het momentum behouden na de successen in Charkiv en Cherson, waar de Russen zich dankzij de Oekraïense tegenoffensieven hebben teruggetrokken. Voor Quanten is het zaak de zwakheden in het Russische leger maximaal uit te buiten.

Lees ook

Reportage. ‘Wat ben ik blij dat ik van dat smerige Russische eten af ben’: in Cherson, na de bevrijding

Bellen met correspondente Joanie De Rijke. ‘Er werd me gisteren een paar keer gevraagd of ik niets te eten had. Heftig’

“De vele beelden en berichten van Russische soldaten die slecht gekleed en uitgerust zijn, zijn te talrijk om ze te blijven afdoen als zeldzame anekdotes. De reguliere troepen zijn misschien voorzien op de winter, de gemobiliseerden moeten het in veel gevallen maar zelf zien te rooien. Vergeet niet wat koude met een lichaam doet: als je dagenlang in onaangepaste kledij buiten doorbrengt in vriestemperaturen, met je voeten in de modder, loert onderkoeling om de hoek. In tussentijd word je beschoten en zit je bovendien met een vijandelijk gezinde bevolking. Voor het moreel is dat allemaal dodelijk.”

Een ander Russisch probleem is de haperende logistiek. De brug tussen het schiereiland de Krim en het Russische vasteland is bijvoorbeeld nog altijd niet hersteld. “Dat bemoeilijkt de bevoorrading van de Russen in het zuiden van Oekraïne enorm”, zegt Quanten.

Door Oekraïense beschietingen van de spoorwegen achter de linies ziet Rusland zich ook verplicht vooral vrachtwagens te gebruiken. “In winterse omstandigheden vertraagt dat de bevoorrading van bijvoorbeeld brandstof en voedsel aanzienlijk.”

Van enige Russische samenwerking lijkt tot slot nog altijd geen sprake: de Wagner-huurlingen, de Tsjetsjeense troepen, het reguliere leger, de gemobiliseerden... vormen geen homogeen geheel.

Werkzaamheden aan de Krimbrug op 19 november.Beeld AP

Winterjassen en -broeken

Het contrast met het Oekraïense leger is groot. De binnenlandse productie is al maandenlang opgevoerd. Daarnaast lanceerde de NAVO op het einde van de zomer een oproep aan de lidstaten om in zoveel mogelijk winterkledij, generatoren en ander materiaal te voorzien.

Canada beloofde voor tientallen miljoenen dollars aan gespecialiseerde en performante winterkleding. Meer dan 400.000 nieuw geproduceerde winterjassen en -broeken, laarzen en handschoenen, aangevuld met nog eens 100.000 stuks uit de Canadese voorraden, moeten eind deze maand aankomen aan het front.

De Verenigde Staten stelden woensdag een nieuw hulppakket van 400 miljoen dollar voor, met naast extra wapens en munitie ook 200 generatoren. Ook Duitsland deed al zijn duit in het zakje en leverde tot nog toe 116.000 winterjassen, 80.000 broeken en 240.000 mutsen.

Litouwen kondigde in september al aan 25.000 Oekraïense soldaten van warme winterkledij te voorzien. België schonk in augustus 8 miljoen euro aan een NAVO-fonds voor onder andere EHBO-kits en winterkledij.

Het mag vreemd klinken, zegt Quanten, maar het Oekraïense leger heeft in die zin het grootste voordeel bij een ijskoude winter de komende maanden. “De Oekraïners zijn erop voorzien, hebben een hoog moreel en worden goed bevoorraad. Bovenal zou de bevroren ondergrond een nieuw offensief, bijvoorbeeld in Zaporizja, vergemakkelijken. Voor de burgerbevolking gaat dat paradoxaal genoeg natuurlijk niet op: die betaalt door de Russische bombardementen de eerste en de ergste prijs. Vandaar de blijvende roep om meer luchtverdediging.”