‘Wij zijn plichtsgetrouwe ambtenaren, en daarom hebben we lang gezwegen. Maar de leefomstandigheden in de gevangenissen zijn niet aanvaardbaar. We kunnen niet langer accepteren dat we dag na dag gedwongen worden de mensenrechten te schenden.’ Hans Claus, directeur van de gevangenis van Oudenaarde, is een van de initiatiefnemers voor de brief aan minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD). Maar het kostte niet veel moeite om steun te vinden. Op korte tijd hebben al bijna 75 van de zowat 80 Nederlandstalige gevangenisdirecteurs zich achter de brief geschaard.

Volgens Claus hoeft dat niet te verbazen, want ze worden allemaal met dezelfde realiteit geconfronteerd. Een onhoudbare overbevolking, met alle gevolgen van dien. Meer incidenten, meer spanningen, wachtlijsten voor broodnodige psychologische hulp, wachtlijsten voor alles eigenlijk. De directeurs sluiten zich met hun brandbrief aan bij de vakbonden, die wekelijks stakingen organiseren om de toestand aan te klagen.

De cijfers spreken voor zich. Het aantal gedetineerden is in België weer hoger dan 11.300. Dat terwijl de vorige minister van Justitie, Koen Geens (CD&V), na een lang conflict met de vakbonden nog had afgesproken dat het aantal onder de 10.000 moest. Er wordt capaciteit bijgebouwd – in Haren en Dendermonde – maar dat lost volgens de directeurs het probleem niet op.

Voorhechtenis beperken

De directeurs eisen vooral een wettelijke beperking van de voorhechtenis, want daar ligt volgens hen het probleem. ‘Zowat veertig procent van de gevangenispopulatie is niet veroordeeld, maar wacht op zijn proces. Dat is onaanvaardbaar veel, in vergelijkbaar met de cijfers elders in Europa’, zegt Claus. ‘Er worden mensen soms een half jaar opgesloten op verdenking van een handtassendiefstal, waar ze nadien een korte straf voor krijgen van de rechter.’

Ze richten zich tot Van Quickenborne voor hulp, al benadrukken ze dat ze hem geen verwijten maken. ‘Hij probeert, en belooft licht aan het einde van de tunnel. Maar wij zien de tunnel gewoon steeds langer worden.’

Op het kabinet van Van Quickenborne tonen ze opvallend veel begrip. ‘De toestand is inderdaad schrijnend’, zegt woordvoerder Edward Landtsheere. ‘Er is extra capaciteit gecreëerd door nieuwe gevangenissen te bouwen en oude open te houden. Nu is het zaak voldoende personeel aan te werven om die capaciteit ook ten volle te benutten.’ Daarnaast geloven ze dat de uitvoering van de korte straffen zal leiden tot minder voorhechtenissen. ‘Maar we gaan sowieso samenzitten met het openbaar ministerie om deze brief te bespreken en oplossingen te zoeken.’