Microplastics uit Schelde stromen minder naar zee dan gedacht, blijkt uit waterstalen

Het onderzoeksschip RV Simon Stevin is aangemeerd in het Kanaal van Willebroek. Onderzoekers van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) namen op het schip een week lang waterstalen om microplastics, biodiversiteit en broeikasgassen te bestuderen in zout, brak en zoet water: van de Noordzee tot de Zeeschelde.

Op die plekken bestudeerden ze drie problemen: plastic afval, biodiversiteit en broeikasgassen. Cruciale informatie om aan duurzaam waterbeleid te kunnen doen, een van de VN-doelstellingen tegen 2030.

Eerder onderzoek toonde al aan dat de monding van de Westerschelde, daar waar zout en zoet water samenkomen, bezaaid ligt met microplastics. Dat zijn minuscule deeltjes plastiek, deels afkomstig van petflessen en ander afval dat afgebroken wordt in het water. 

Wereldwijd wordt geschat dat 80 procent van het plastic in de zee afkomstig is van rivieren. Door de overgang tussen zee en binnenwater te bestuderen, ontdekten ze nu dat er minder van die microplastics naar zee stromen dan gedacht. "Bij laaglandse rivieren zoals de Schelde zien we het tegenovergestelde", vertelt onderzoeksdirecteur Peter Landschützer. "De concentratie van microplastics neemt af richting Noordzee."

Dat hadden onderzoekers wel al gezien met stukken plastic afval zoals petflessen. "Uit onderzoek blijkt dat inderdaad die doorstroming naar de zee niet zo rechtstreeks is als we dachten en dat er voor Antwerpen een soort opstopping komt", zegt professor Gudrun De Boeck, marien bioloog aan de UAntwerpen en niet betrokken bij het onderzoek. "Door de getijden komt er zout water binnen, dat wat zwaarder is. Het plastic blijft dan hangen en gaat op en neer met het getij."

Goed nieuws voor de zee, minder voor de rivieren. "Het blijft moeilijk om die plastics af te vangen in rivieren", verklaart Jan Seys, woordvoerder van het VLIZ.  "En dan is er de vraag waar plastic in de zee dan meer vandaan komt. Misschien is de rol van afval aan de kust en op zee groter dan we dachten", aldus Seys.

Oceanen en zeeën nemen een kwart van de jaarlijkse CO2-uitstoot van de mens op. Maar hoeveel broeikasgassen er via rivieren en beken uiteindelijk in de zee belanden, is nog onduidelijk. Een blinde vlek in de berekeningen van het zogenaamde "koolstofbudget", hoeveel we nog mogen uitstoten om de klimaatopwarming de baas te kunnen.

Ook dat brachten de onderzoekers in kaart. "De gemeten koolstofconcentraties nemen heel erg toe van de Noordzee naar de binnenlandse wateren. Ze zijn vijf keer hoger in de Schelde", vertelt Landschützer verrast. "Dat betekent dat de zee een grote opslagplaats is voor CO2, maar de rivieren net het omgekeerde".

En wat we nog minder weten, is hoeveel methaan erin opgeslagen is, terwijl methaan op korte termijn een veel sterker broeikasgas is dan CO2. "De hoeveelheid was aan de hoge kant van wat we verwacht hadden. "De meetinstrumenten kloegen een beetje..." vertelt Thanos Gkritzalis, een van de VLIZ-onderzoekers. "Wat het gevolg precies is voor de klimaatverandering, is nog een vraagteken, maar het is een stukje van de puzzel".