Het verhaal achter de vraag van Langemark: hoe West-Vlaams dorpje uitgroeide tot mythe van het naziregime (en daar nu komaf wil mee maken)
33 straten en pleinen in Duitsland zijn nog steeds genoemd naar de West-Vlaamse deelgemeente Langemark. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vond in Langemark een veldslag plaats waar veel jonge Duitse soldaten om het leven kwamen. Het werd tijdens het naziregime (verkeerdelijk) symbool voor de heldhaftigheid van de Duitse soldaten. Duitsland wil nu af van die herinnering. De gemeente Langemark-Poelkapelle en het In Flanders Fields Museum in Ieper willen de straatnamen behouden, maar met meer duiding erbij.
De Langemarckstrasse, Langemarckplatz en ga zo maar door. Allemaal verwijzen ze naar de gemeente Langemark waar in november 1914 de Eerste Slag om Ieper werd uitgevochten tussen de Duitsers en de geallieerden. Het Duitse leger leed zware verliezen, maar de Duitse propagandamachine maakte er een heroïsche nederlaag van.
Volgens het verhaal zouden de vele jonge Duitse soldaten heldhaftig de dood tegemoet gestormd zijn, terwijl ze tijdens de aanval "Deutschland über alles" zongen. "Het verhaal is compleet uit de lucht gegrepen en op niks gebaseerd, maar de Langemarck-mythe bleek zeer hardnekkig", zegt Dominiek Dendooven van het In Flanders Fields Museum in Ieper.
Dominiek Dendooven van In Flanders Fields Museum legt in "De wereld vandaag" op Radio 1 uit waarom de mythe rond Langemark zo hardnekkig is
Langemark-Poelkapelle wil duiding bij "Langemarckstrasse" in Duitsland
"Toch bleek de mythe zeer hardnekkig, omdat het een toonbeeld was van de offerbereidheid van de Duitse jeugd om te sterven voor het vaderland", zegt Dendooven. "En dat paste natuurlijk volledig in het kraam van de nazi's eens ze in 1933 aan de macht kwamen. Het doel was om Duitse mannen warm te maken voor de Tweede Wereldoorlog."
"Zo goed als alle straten en pleinen in Duitsland met de naam Langemarck kregen die naam tijdens het naziregime", zegt Dendooven. "De nazi's wilden de gedachte van die offerbereidheid op alle niveaus van het dagelijks leven laten doordringen. Eén manier was dat mensen zouden stoppen aan de tramhalte "Langemarckstraat". Of dat mensen die naam op hun visitekaartjes liet drukken.
"Langemarck kwam in die tijd terug in honderden plaatsnamen over heel Duitsland. En nog steeds. De grote hal van het Olympisch stadion in Berlijn bijvoorbeeld heet de Langemarckhalle."
(lees verder onder de foto)
"We willen stukje geschiedenis niet wegmoffelen"
Maar Duitsland wil nu komaf maken met de herinnering aan Langemarck. "Net zoals er in België discussie is rond de standbeelden van Leopold II, zijn er ook in Duitsland mensen die af willen van die naam die uit het nazitijdperk komt", zegt Dendooven.
De gemeente Langemark-Poelkapelle, het In Flanders Fields Museum en de Britse universiteit van Kent hebben samen een brief gestuurd naar de Duitse overheid met de vraag om de straatnamen niet te vervangen.
"We stellen voor om in plaats van dat stukje geschiedenis weg te moffelen, meer duiding te geven. Voeg een zinnetje toe bij de straatnaam. Bijvoorbeeld: "zware veldslag in de Eerste Wereldoorlog, maar nu toegewijd aan vrede". Met een QR-code naar de website van de gemeente Langemark-Poelkapelle waar het verhaal gekaderd wordt."
Volgens Dendooven maakt het voorstel alvast grote kans. "Het is een elegant compromis voor de mensen die af willen van de herinnering en de mensen die vinden dat de naam moet blijven. Je verandert de straatnaam niet, maar je duidt hem. Je legt uit van waar de naam komt en hoe die naam ook misbruikt is in het verleden."
Meer lezen over de Langemarck-mythe? Dat kan op de website van de gemeente Langemark-Poelkapelle.